CCF20090213079 (2)

żął, że dziecięca seksualność jest do pewnego stopnia biseksualna, tyle że pożądanie matki przeważa u chłopców, a ojca u dziewczynek). Ale kiedy zdecydował, że lęk przed kastracją jest tym, co niszczy kompleks Edypa u chłopców, musiał zmienić swój model. Przede wszystkim dziewczęta nie mogą odczuwać tego lęku - nie dlatego, że kastracj a nie jest w ich przypadku możliwa, ale dlatego, że już została dokonana. (Freud był słusznie atakowany za przypuszczenie, że dziewczęta uważają swoje genitalia za „wybrakowane”, że „zazdroszczą” chłopcom penisa i że czują się już zawsze gorsze, że go nie mają).

W swoim nowym, cokolwiek zagmatwanym i niespójnym modelu Freud wyraził pogląd, że dziewczynki mają duże łatwiejsze dzieciństwo. Zamiast dążyć do zaspokojenia swoich seksualnych pragnień w stosunku do matki, chcą tylko zająć jej miejsce w relacjach z ojcem. Chociaż, podobnie jak chłopcy, swoją pierwszą silną miłość dziewczynki odczuwają w stosunku do matki, kiedy zauważą, że chłopcy mają.coś, czego one nie mają, ich miłość zmienia się w zawiść. Przenoszą swoje uczucia z matki na Ojca przede wszystkim dlatego, że od momentu kiedy zaakceptowały fakt, iż nigdy nie będą miały penisa, zaczęły pragnąć substytutu -czyli dziecka. Chcą zająć miejsce swojej matki i dać dziecko swojemu ojcu.

Brak lęku przed kastracją kładzie kres tym fantazjom. Freud przypuszcza, że kompleks Edypa u dziewcząt jest pokonywany przez łagodniejsze środki, a dokładnie przez edukację i „zewnętrzne zagrożenie utratą miłości”. Freud odrzucał poglądy swojego ucznia Carla Junga, który utrzymywał, że rozwój dziewcząt jest dokładnym odbiciem rozwoju chłopców i w roku 1913, aby opisać żeńską wersję kompleksu Edypa, wprowadził termin „kompleks Elektry”.

Szukując nazwy, Jung także sięgnął do greckiej tragedii, a dokładnie do kilku wersji historii o Elektrze. W Ofiamicach Ajschylo-sa (drugiej części Orestei) Elektra, zachęcana przez Apolla, współdziała z bratem, aby zgładzić matkę, Klitajmestrę, która była odpowiedzialna za śmierć ich ojca. Jednak Jung, podobnie jak Freud, wydaje się bardziej polegać na Sofoklesie, u którego Elektra odgrywa główną rolę w planowaniu odwetu. Opowieść Sofoklesa o Elek-trze, kobiecie głęboko przywiązanej do ojca i zadecydowanej zamordować matkę, posłużyła Jungowi za dobrą żeńską analogię męskiego kompleksu Edypa.

Ego, id i superego

We wczesnych etapach rozwijania całościowej koncepcji psychiki Freud twierdził, że umysł można przedstawić jako „system” o trzech różnych obszarach: świadomości, przedświadomości i nieświadomości. Jednak na początku lat dwudziestych ubiegłego wieku zastąpił ten model nowym. Tam gdzie mówił wcześniej o „świadomości”, teraz mówił o „ego” (słowo oznaczające po łacinie „ja"), który to termin obowiązywał w dziewiętnastowiecznej psychologii. Ego to coś więcej niż sama świadomość, chociaż ją obejmuje. W nowym modelu Freuda ego jest tą częścią czy obszarem umysłu, który tworzy jego zewnętrzną warstwę i rozwija się na skutek naszego zmysłowego postrzegania świata i doświadczeń. Temu ego zawdzięczamy świadome myśli, ale to także ono (niezauważalnie dla naszej świadomości) trzyma w szachu nieświadome myśli i impulsy. Ego jest jaźnią społeczną, jaźnią najbardziej wystawioną na kontakt ze światem zewnętrznym i najbardziej podatną na jego wpływy w formie wrażeń i społecznych uwarunkowań.

Oczywiście, jeśli ego rozwija się na skutek doświadczenia, to znaczy, że się z nim nie rodzimy. Istotę, rdzeń psychiki, który później zostaje okryty przez ego, Freud nazywa „id", od łacińskiego słowa oznaczającego „to”. (Utrzymywał, że termin ten przejął od współczesnego mu lekarza, Georga Groddecka, który pozostawał pod wpływem Nietzschego). Id jest ciemnym, nieświadomym, związanym z libido ośrodkiem wewnętrznego doświadczenia, siedzibą impulsów i namiętności, dzikiego konia, żeby użyć metafory Freuda, osiodłanego i okiełznanego przez ego. Chociaż ego gorliwie (i nieświadomie) tłumi aspołeczne i zakazane impulsy id, niemniej jednak id potrafi wpłynąć na nasze zachowanie, kierując swoją energią

161