scandjvutmp2d01

wydzielanie nasienia, żółci i wszelkich innych wilgoci; mózg bowiem zdolny jest do pewnego podrażnienia; a ponieważ nie może działać część tak, iżby i inne części w tćj samej chwili mniej były czynne, dla tego i fuukcyja myślenia wykona się mniej więcćj kosztem innych funkcyj żywotnych. Tak więc nie może się odbywać dobrze trawienie, gdy się mocno myśli, i nawzajem trawienie przerywa wolny bieg myśli; z czego wynika, że wiele jedząc i mocno trawiąc, mało się myśli, i że kto mało jć i słaby ma żołądek, ten wiele myśli; stąd jeszcze wynika, że wszyscy literaci i uczeni delikatne mają żołądki: Imbecilli stomacho omnes pene cupidi literarum sunt (1).

A nadto człowiek różni się od zwierząt nie tylko wielkością swego mózgu, sw oją władzą nerwową większą niż u wszystkich innych stworzeń, giętkością swojej organizacyi, przez którą staje się sposobnym do wszystkich klimatów, do wszystkich gatunków pokarmu, ale i inneml wyżej już wyłuszczonemi okolicznościami, które stanowią jego umysłową wyższość. Przytoczymy z nich niektóre. .

hardziej delikatne niż dzielne zmysły, lepiej postosowane do zdrow ego sądzenia o rzeczach, jak u innych zwierząt; dejikatne i po całem ciele rozłożone dotykanie; wielkie potrzeby towarzyskiego życia, źródło prac i pożytecznych przywyknień, podczas długo trwającego dzieciństw a, a stąd powolne wychowanie w tym okresie słabości i pojętności; głosowa mowa czyli przywiązane do pewnych wyobrażeń znaki, aby lepiej zachować się mogły w pamięci; używanie wszelkiego rodzaju pokarmów, w różnych okolicach, z czego wynikają wielorakie umiejętności, i potrzebne, bardzo obszerne doświadczenie; wszystkie te przedmioty przyczyniają się do wyrobienia natury ludzkiej nad wszelkie inne stworzenia, i doskonalą ją bezustannie w ciągu dość długiego życia.

A potem częste łączenie się płci, z przyczyny usposobienia do miłości w każdym czasie; tworzenie się rodziny połączonej węzłami dzieci, których nieudolność wymaga ustawicznej troskliwości macierzyńskiej; owa wygórow a na czułość, dla której ród nasz tak

(I) CtUyjun, Dt mtdicina, lil>. I. c. 1.