SNB14097

nych można by także z powodzeniem odnieść do wszelkich innych środo-wisk i nacji społecznych, a nie tylko do emigrantów'. Niemniej jednak sama istota zjawiska, jakim jest wychowanie środowisk emigracyjnych, stanowi fenomen społeczny z gruntu nowy. To nowe zjawisko wychowawcze wy. maga nowych analiz, nowych paradygmatów i rozwiązań metodologicznych jak i nowych idei teoretycznych. Propozycja pedagogiki komplementarnej z pewnościąjest poznawczo interesująca, lecz będąca dopiero w fazie in statu nascendi. Nie da się zakwestionować faktu, iż proces wychowania w warunkach uchodźstwa jest specyficzny i wymaga osobliwych technik bądź metod pedagogicznych. Z całą pewnością wychowanie w warunkach emigracyjnych silniej związane jest z procesami psychicznymi i sferą uczuć. Większe zapewne jest „sprzężenie” zjawisk psychologicznych z wychowawczymi w warunkach emigracyjnych aniżeli w normalnych warunkach wychowania. Ta „nadwyżka” (resp. - dopełnienie) to właśnie zasadność uformowania pewnej odmiany koncepcji wychowawczej, dla której zaproponowano nazwę pedagogiki komplementarnej. Komplementamość, czyli specyfika procesu wychowania rozłożona jest zarówno na pedagoga jak i na wychowanka. Obydwie „strony” procesu wychowania znajdują się w nietypowej dla siebie sytuacji wychowawczej. Fakt ten pogłębia złożoności i osobliwości procesu wychowania i czyni go dodatkowo skomplikowanym.

Oczywiście, idea utworzenia pedagogiki komplementarnej ma swój krótki rodowód. Jednak ruchy emigracyjne we współczesnym świecie -wymuszają na pedagogach potrzebę uformowania tego typu pedagogiki, która będzie musiała sprostać nowym zadaniom w nowych warunkach społeczno-wychowawczych. Należy mieć także świadomość, że środowiska emigracyjne nie są strukturalnie jednolite. Także motywy uchodźstwa bywają zróżnicowane. Obok dawnej klasycznej emigracji zarobkowej, powstała emigracja polityczna, gospodarczo przestępcza, doszły elementy kryminogenne oraz emigracja środowisk inteligenckich. Znamienna jest wypowiedź badacza środowisk emigracyjnych Rudolfa Kleinera na temat społecznej asymilacji emigrantów w Niemczech oraz globalnej ich oceny socjologicznej. W pracy „Ober die Beziehungen intemationdler Auswan-derung” Kleiner pisze: „Die Gegenwart lancierte jedoch ganz neue Arten der Emigration, die in der Vergangenheit unbekannt waren. Es handelt sich hier insbesondere um eine Emigration aus dem Bereich der politischen Opposition, und auch von kriminellen Elementen. Die Motive waren ver-schieden. Meistens „klasische” und traditionelle eine, Alle Arten bringen starkę Erziehungen Probleme und Soziale Sorgen”.²⁶

Kleiner wygłasza zatem pogląd, że zróżnicowane socjologicznie i kulturowo środowiska emigracyjne stają się obiektywnym czynnikiem utrudniającym prawidłowe prowadzenie procesu wychowawczego. Dodaje też, iż w pracy wychowawczej z emigrantami należy wprowadzić dodatkowe (resp. - uzupełniające) elementy pracy wychowawczej z wyraźną przewagą czynników kulturowych, etnograficznych, obyczajowych i językowych danej grupy emigracyjnej.

Oddalając na razie polemikę z poglądami, jakie wypowiadają liczni badacze na temat „defektów” czy trudności wychowawczych w środowiskach emigrantów, bezspornym faktem jest, iż przybył pedagogice współczesnej nowy fenomen — jakim jest praca wychowawcza w skupiskach emigracyjnych. Ich wyobcowanie kulturowe, ekonomiczne, obyczajowe często i religijne wprowadza w proces wychowania niespotykane dotąd w praktyce pedagogicznej nowe sytuacje i wyłania zarazem potrzebę poszukiwań nowych rozwiązań. W Niemczech, Austrii i Szwajcarii powołano do życia wyspecjalizowane dla środowisk emigracyjnych instytucje wychowawcze takie jak: Auswanderungsnheim, Kinderheim, Auswanderungenheim, Kinderheim filr Auslander. Natomiast w krajach skandynawskich ismieją tak zwane Social - hauses for foreigners. W placówkach tych zatrudnia się doświadczoną kadrę pedagogiczną. Sporządza się też specjalne programy kształceniowo-wychowawcze uwzględniające częściowo narodowościowe aspekty kulturowe środowisk emigracyjnych. Jednak władze opie-kuńczo-oświatowe tych krajów przyznają otwarcie, że brak im wyraźnej koncepcji wychowania na tyle skutecznej, aby osiągnąć zadowalającą asymilację społeczną emigrantów w krajach, w których się oni osiedlili. Specjalna komisja do spraw uchodźstwa przy rządzie federalnym Niemiec, której przewodzi profesor Wolfgang Meissner, opracowała szczegółowy raport dotyczący głównych aspektów asymilacji społecznej emigrantów w Niemczech. Ten obszerny raport kończy się konkluzją że w dobie obecnej akceptacja zjawiska emigracji w Niemczech napotyka na wiele przeszkód obiektywnych i szereg okoliczności przypadkowych oraz oporów społecznych. W okresie recesji gospodarczej zaostrza się konflikt społeczny między emigrantami a rdzenną ludnością zaś opozycja polityczna wysuwa wobec emigrantów zarzuty właśnie natury wychowawczej a więc niesubordynację w sferze ludzkich postaw i zachowań.

Wobec emigrantów wysuwa się często zarzuty niechlujstwa, frywol-nego stosunku do pracy, braku czystości i zachowania porządku. Nie mówiąc już o nielegalnym „przechwytywaniu” miejsc pracy. Profesor

4 - Filozofia wychowania... 49