P1130711 resize

110

Oddziaływaniom wietcżowsko-madziarowskim można by także przypisać pojawienie się na Śląsku pochówków popielnicowych (W. Szmukicr 1977). Wydaje się, że w związku z sygnalizowanymi coraz częściej w kulturze unietyckiej elementami madziarowsko-wieteżowskimi, a także występowaniem niektórych późnych (importowanych) wyrobów metalowych, zajdzie wkrótce potrzeba i możliwość wyodrębnienia u nas, podobnie jak w Czechach, jej VI fazy chronologicznej.

Dalszych studiów wymaga przedstawiający się jeszcze niejasno proces zaniku kultury unietyckiej w Polsce, który na naszym terenie mógł przebiegać nieco inaczej niż na południe i zachód od Sudetów. Pewne światło w tym względzie mogą rzucić badania nad materiałami typu Bruszczewo, woj. poznańskie, wykazującymi m. in. pewne wpływy kultury trzcinieckiej (Z. Pieczyński 1975).

Na podstawie chronologii opracowanej dla obszaru Czech i Moraw (a także w powiązaniu z datowaniem przy pomocy 04 kultury mierzanowickiej) można przyjąć, że cały rozwój kultury unietyckiej w Polsce przebiegał w czasie między 1850-1500 r. p.n.e., a więc w ciągu całej fazy A, aż do początku fazy BI, wg periodyzacji P. Rcineckego. Ostatecznie zanikła ona z chwilą pojawienia się od zachodu na jej terytorium kultury mogiłowej. co należałoby odnieść na przełom I i II okresu epoki brązu, wg J. Kostrzewskiego.

PROBLEM GRUPY LUBUSKIEJ KULTURY UNIETYCKIEJ, TZW. KULTURA NOWOCEREKWIAŃSKA I ZAGADNIENIE POCZĄTKÓW EPOKI BRĄZU NA OÓRNYM ŚLĄSKU

Na niedużym obszarze między ujściem Nysy do Odry a dolnym biegiem Warty i Obry wyodrębniono grupę kulturową nazwaną swego czasu grobską 1 (J. Kostrzewski 1949, s. 74; A. Knapowska- Mikołajczyków a 1957, s. 110-113) uważaną ostatnio za lokalną, tzw. lubuską grupę kultury unietyckiej (J. Kostrzewski, W. Chmielewski, K. Jażdżewski 1965, s. 127; W. Sarnowska 1969, s. 52-55). Do grupy tej zalicza się u nas cmentarzysko I w Grobi, woj. gorzowskie (K. Kostrzewski 1926, s. 4 n.), oraz w Swarzynicach, woj. zielonogórskie (W. Sarnowska 1969, s. 349-351). Mogą tu także należeć niektóre inne zespoły z tego terenu, jak np. ze zniszczonego grobu w Solnikach, woj. zielonogórskie (W. Sarnowska 1969, s. 348-349, ryc. 159g-i).

Ceramika pochodząca z wymienionych wyżej stanowisk wykazuje między sobą pewne cechy wspólne, różniące je zarazem od typowych naczyń kultury unietyckiej. Formą najbardziej charakterystyczną są niskie amfory o silnie wydętym brzuścu z wąską szyjką rozszerzającą się gwałtownie przy wylewie (tabl. XXXIII: BI, Cl). Zaopatrzone są w jedno małe uszko umieszczone na największej wydętości brzuśca (tabl. XXXIII: BI) lub nieco powyżej. Nawiązują do nich okazy o znacznie szerszej szyjce, czasem pozbawione uszek (tabl. XXXIII: B3, C2). Oba te .typy są zdobione od nasady szyjki aż po załom brzuśca charakterystycznymi nakłuciami rozdzielonymi czasem grupami pionowych-żłobków (tabl. XXXIII: B3, Cl). Dalej należy wymienić płytkie misy w kształcie odcinka kuli z małym uszkiem (poziomo lub pionowo przekłutym) poniżej wylewu, także zdobione nakłuciami (tabl. XXXIII: B2), następnie nieco wyższe misy zbliżone do waz, z wgięciem poniżej brzegu, zaopatrzone w uszko, wreszcie kubki z mniej więcej cylindryczną szyjką rozchyloną przy brzegu, niewiele różniące się od niektórych typowych okazów kultury unietyckiej. Trafiają się jeszcze miniaturowe naczynka beczułkowate lub gruszko-wate (W. Sarnowska, s. 176, ryc. 53j, k). Wszystkie wymienione naczynia, podobnie jak i ceramika z klasycznej lub hipotetycznej schyłkowej fazy kultury unietyckiej, wykonane są bardzo starannie, z gliny o domieszce drobnoziarnistego piasku i wypalane na kolor brunatny (W. Sarnowska 1969, s. 33).

Z obszaru występowania materiałów zaliczonych do grupy lubuskiej pochodzi kilka skarbów oraz luźnych znalezisk wyrobów brązowych, w większości typowych dla kultury unietyckiej. Wydaje się już dziś nie ulegać wątpliwości, że tzw. grupa lubuska wytworzyła się nie wcześniej, jak w klasycznej fazie kultury unietyckiej. a najprawdopodobniej u schyłku jej istnienia. Świadczyć o tym mogą niektóre formy kubków (tabl. XXXIII: C2> wchodzących w skład zespołów grupy lubuskiej, a nawiązujące do ceramiki kultury wieteżowskiej (W. Szmu-I kier 1977). Do późnych (zapewne należących już do przełomu I i II okresu epoki brązu lub z początków okre-1 su II) należą także niektóre wyroby brązowe (sztylet — tabl. XXXIII: C3 i siekiera z piętką) z grobów na cmentarzysku w Swarzynicach (W. Sarnowska, s. 350, ryc. 160c, d). Pewne ogólne podobieństwo pod względem kształtu amfor z Grobi I i Swarzynic (tabl. XXXIII: BI, Cl) do amfor kultury ceramiki sznurowej jest, naszym zdaniem, zupełnie przypadkowe i nie można z niego wyciągać wniosków (M. Kwapiński 1974, s. 36-39) o ich genetycznym powiązaniu, a tym samym o wczesnym datowaniu (na początkowe fazy kultury unietyckiej) zespołów z tych [ stanowisk. Nawiasem mówiąc zbliżona ornamentyka, jaką obserwujemy na amforach i na innych formach z Grobi i Swarzynic, nie mająca nic wspólnego ze zdobnictwem amfor kultury ceramiki sznurowej, występuje na niektórych naczyniach z przełomu I i II okresu epoki brązu w osadzie w Bruszczewie, woj. leszczyńskie