CCF20090214084

lić wzajemny stosunek nastawienia personalistycznego i naturalistycznego. W Ideach, II, stosunek ten pozostał do końca niejasny. Najpierw pierwotne było nastawienie naturalistyczne, jako takie, w którym zjawia się najniższa, fundamentalna warstwa bytu. Potem okazało się, iż pierwotne jest nastawienie personalistyczne, bo w* nim zjawia się świat taki, jakim doświadczamy go w życiu codziennym, a on stanowi podłoże (Boden) wszelkiej nauki. Czasami wreszcie wygląda na to, iż oba nastawienia są równie jednostronne: jedno tema-tyzuje przyrodę, drugie osobowego ducha**; w obu przypadkach mielibyśmy do czynienia ze specyficznym „sposobem apercepcji”, który jest możliwy tylko na gruncie już doświadczanego, naturalnego świata — wówczas Husserl mówi, że są one nastawieniami para-lelnymi względem siebie, ale wspartymi na wspólnej „jednoczącej podstawie”. Nadto, oba te nastawienia z góry określone są jako nastawienia odpowiednich nauk — nastawienie naturalistyczne jako nastawienie nauk przyrodniczych, nastawienie personalistyczne jako nastawienie nauk humanistycznych, ale w toku analizy jasne się staje, że zarówno przyroda, jak i świat duchowy są czymś więcej niż przedmiotami tych nauk.

Możemy oczekiwać, iż rozwiązanie, a przynajmniej częściowe rozjaśnienie tych trudności, znajdziemy w ostatnim dziele Husserla, „Kryzysie”... Tutaj Husserl nie zaczyna od analizy nastawień poszczególnych nauk, ale od podłoża wszelkiego poznania i wszelkiej ludzkiej działalności — Lebensweltu, świata przeżywanego.⁶⁷ Stanowi on „zapomniany fundament sensu” wszel-

Później Husserl w ramach nastawienia naturalnego (na-liirliche Einstellunp) wyróżnił obok nastawienia personalistycz-negc i nastawienia naturalistycznego jeszcze jedno nastawienie r.a przyrodę, które nazywa natura\e Einstellung — por. E. Husserl, Naturwissenschaftliche und Geisteswissenschaftlf che EirrsteUung, w: tenże, Die Krisis der europruschen Wissen-schaften und die transzendentale Phdnomenologie, Husserlia-na, !. 6, Den Haag 1954, s. 294—314.

o Pojęcie Lebensweltu pojawia się już zresztą w Ideach, II; pof. s. 374—375.

kich nauk obiektywizujących. Kryzys, w jaki te nauki popadły, bierze się z ich fałszywej samoświadomości. Uważają one „obiektywny świat” za „świat sam w sobie'¹, świat „prawdziwy”, wobec którego świat doświadczany w życiu codziennym stanowi tylko subiektywne złudzenie. Tymczasem nauka, podobnie jak wszelkie inne ludzkie przedsięwzięcia, rodzaje działalności i zainteresowania, jest elementem świata, w którym żyjemy, i zakłada go jako swoją podstawę. Obiektywne aprioń nauki jest odniesione do aprioń świata przeżywanego. Odniesienie to ma charakter Geltungsjundie-rung: aprioń nauki wspiera się na aprioń świata przeżywanego i z niego czerpie swoją moc obowiązującą.⁶¹ Należy zatem zbadać „subiektywno-relatywne” aprioń świata przeżywanego, by zobaczyć, jak się nad nim nadbudowuje „obiektywne” apńoń nauk.

W badaniach tego rodzaju nie chodzi jednak, jak u Kartezjusza, o zapewnienie obiektywności poznania naukowego, ale o jej zrozumienie.⁶⁹ Przy czym rychło okaże się, iż problem świata przeżywanego stanowi nie tylko problem cząstkowy, pojawiający się przy episte-molcgicznych próbach uzasadnienia nauk, ale uniwersalny problem filozoficzny.⁷⁰

Jak jednak można zbadać coś, co z natury rzeczy wymyka się wszelkiemu poznaniu. Przecież każde poznanie zakłada już Lebenswelt i przynależy do niego jako uniwersalnego horyzontu. Uczynić Lebenswelt tematem badań można tylko wówczas, jeśli rozwinie się specjalną naukę — właśnie fenomenologię — która w refleksyjnym nastawieniu bada sposoby, w jaki dany jest r.am świat przeżywany i wszelkie jego obiekty.⁷¹ Tylko fenomenologia, dokonując „totalnego odwróce-

171

1

ⁿ E. Husserl, Die Krisis..., s. 143.