CCF20090303118

Struktura rewolucji naukowych 511

niepowodzeniem i to dość szybko: istotą utworu literackiego są emocje, które powinny być całkowicie nieobecne w rzetelnym postępowaniu naukowym. (Jakkolwiek w dziedzinie badań statystycznych badacze najwyraźniej otrzymują takie rezultaty, jakich pragną: ponad ćwierć wieku temu obmierzły brytyjski psycholog Hans Eysenck oraz Jensen w USA „wykazali”, że Murzyni są „mniej inteligentni” niż inne rasy. Inni badacze nie potwierdzili tych wyników. Czy rezultaty badań naukowych istotnie stają się bardziej niepewne, mniej „naukowe”, gdy badacze dotykają żywotnych kwestii społecznych?).

Ludzie nauki bardzo niechętnie zareagowali na wiadomość, że ich dziedzina jest równie irracjonalna jak inne. Kuhn twierdził, że w obrębie normalnego postępowania naukowego badacze na ogół rozwiązują jedynie zagadki nie angażujące ich głębszych przekonań - nikt nie testuje dominującego paradygmatu, który funkcjonuje po prostu - rutynowo i „na wiarę” - jako rezerwuar podstawowych poglądów i pojęć. Po czym zjawia się badacz, zwykle należący do młodego pokolenia, często wykształcony w niekonwencjonalny sposób, a tym samym mniej skrępowany powszechną rutyną (jak na przykład Einstein), który zmienia obowiązujący paradygmat. Kuhn nie doszukał się żadnych logicznych racji przemawiających za zmianą paradygmatów i społeczność naukowa na ogół, choć niechętnie, przyznała mu rację.

Poglądy Kuhna wzbudziły szczególny opór Poppera, który uważa, że nauka powstaje w logiczny, racjonalny sposób, zgodnie z jego koncepcją falsyfikacji. W sumie jednak, z pewnymi wyjątkami, kuhnowska wersja dziejów nauki przeważyła - zwłaszcza wśród przedstawicieli nauk społecznych, którzy lubią traktować naukę jako zjawisko społeczne - przynajmniej w tym sensie, że Kuhn potrafił pokazać, jak często badacze wyznawali poglądy, których nie byli w stanie bronić w sposób naukowy w publicznym dyskursie. Kuhn pisał sucho, jednak mimo to jego książki miały ogromne oddziaływanie, ponieważ ich treść wstrząsnęła samozadowoleniem świata nauki. Już choćby pod tym względem okazały się niezwykle pożyteczne dla rozwoju wiedzy.