CCF20091123011

124

zbytniej trudności lub drażliwo^ci - trzeba w ogóle z niego zrezygnować. Być może bowiem, sam problem poruszony w danym pytaniu, jest tego rodzaju, iż nie można go rozwiązać prży pomocy techniki standardowego wywiadu kwestionariuszowego. Trzeba wówczas zastanowić się. na jakiej innej drodze, przy pomocy jakiej techniki, narzędzi badawczych itd. -należałoby szukać jego rozstrzygnięcia.

Druga możliwość postępowania badawczego , w przypadku gdy pytania są za trudne lub zbyt drażliwe, polegałaby na tym, iż autor, winien formułować wnioski merytoryczne oparte na podstawie zdobytych za pomocą tych pytań informacji, z daleko większą liczbą zastrzeżeń niż to się zwykle robi, ewentualnie nawet powinien zastanowić się i wskazać czytelnikowi na rodzaj i rozmiar przypuszczalnych odkształceń, wynika-^ jących z wadliwośei tych pytań. Oznacza to, iż trzeba znać i spróbować jakifT sposób oszacować proporcje odpowiedzi nietrafnych, a nawet vskazać ich kierunek. Np; k pilotażu i badań wynikało, że pewne pytania były zbyt trudne tylko dla określonych kategorii respondentów, albo

drażliwość ujawniała się wyłącznie w sporadycznych przypadkach, takie i inne zastrzeżenia, powinny być opisane w odrębnym rozdziale /aneksie/ metodologicznym lub też w odpowiednim miejscu w tekście opracowania lub w odnośnikach.

Pilotaż może również wykazać, że pewne pytania, które w czasie konsultacji oceniono jako zbyt trudne lub zbyt drażliwe - w rzeczywistości wcale takie nie są. Wówczas również powinno się odnotować ten wynik w odnośnikach lub w specjalnych uwagach metodologicznych. Uwagi te świadczą bowiem o tym, iż badacz zrobił wszystko co mógł, aby narzędzie, którym się posługuje było dobre, a zatem i informacje, na podstawie których opiera swoje wnioski, są - pod względem naukowym - wartościowe.

Warto również zwrócić uwagę, że niektóre z pytań, podane jatco przykłady we wszystkich rozdziałach tej części w badaniach kwestiona -riuszowych są stosowane stosunkowo rzadko. Uważaliśmy jednak za potrzebne wybranie i zacytowanie również i tych właśnie ekstremalnych przypadków, celem ukazania badaczom do czego niekiedy może prowa-

niefrasobliwość, szybkość i brak refleksji przy przygotowywaniu badawczego.

PRZYGOTOWANIE NARZĘDZIA BADAWCZEGO DO WYWIADÓW KWESTIONARIUSZOWYCH

U Narzędzie badawcze i jego części składowe

Rozdział III jest poświęcony sprawie przygotowania narzędzia używanego w standardowych masowych badaniach kwestionariuszowych. Zostanie więc obecnie przedstawiony szczegółowo i na konkretnych przykładach problem, o którym była już mowa w rozdziale I przy omawianiu punktu 5 koncepcji badań.

Przez określenie /'narzędzie badawcze”, o czym już zresztą wspomniano w "Uwagach wstępnych”] rozuinISTrry-nie tylko sam kwestionariusz / do wywiadu, ale cały zespół różnych materiałów, które badacz powinien przygotować. Narzędzie badawcze składa się więc z:

1/ kwestionariusza do wywiadu,

, 2/ instrukcji dla ankieterów oraz

3/ materiałów pomocniczych.

Kwestionariusz wywiadu, według przyjętej tutaj koncepcji, to przede wszystkim pytania kwestionariuszowe ułożone w określonej kolejności, które zadaje się badanemu. Cały kwesHoEarauiz, jego tzw. szata graficzna, układ i liczba pytań itd, - mogą w określony sposób oddziaływać na respondentów /a także i na ankieterów/. Zwykle w kwestiona-