CCF20100503027

64 Charakterystyka morfologiczna i taksonomiczna porostów i wybranych grup roślin

nych: Cyperaceae, Gramineae i Liliaceae. Charakterystykę wybranych gatunków tych rodzin zawarto w zestawieniach tabelarycznych prezentowanych w rozdziale 5.2.6.

Caryophyllaceae - Goździkowate

*K₅'C₅A_SłsG(2.5)

Do rodziny tej należą głównie rośliny zielne posiadające niepodzielone, najczęściej całobrzegie liście, ułożone na łodydze naprzeciwległe. Owadopylne kwiaty rzadko występują pojedynczo, przeważnie zebrane są w charakterystyczne kwiatostany - wierzchołki (por. ryc. 25G). Obupłciowe kwiaty posiadają symetrię promienistą, najczęściej są pięciokrotne i zróżnicowane na kielich i koronę (ryc. 28A). Płatki korony są barwne i zawsze wolne, często kończą się zwężonym odcinkiem, tzw. paznokciem. Kielich jest zielony lub błoniasty o działkach zrośniętych albo wolnych. Słupek składający się z 2 do 5 owocolistków jest jednokomoro-wy i górny, pręcikowie zgrupowane jest najczęściej w dwóch okółkach po 5 w każdym. Owocem jest torebka, rzadziej orzeszek lub jagoda. Rodzina goździkowa-tych liczy na świecie około 2100 gatunków, z czego w Polsce występuje około 100, a w Wielkopolsce 63. Człowiek wykorzystuje gatunki z tej rodziny przede wszystkim w celach ozdobnych (goździki), a także leczniczych (mydlnica).

Compositae (Asteraceae) - Złożone (Astrowate) |K₀C(5)A(s,G(2)

We florze Polski występują tylko rośliny zielne. Blaszki liściowe są bardzo różnie wykształcone i ułożone na łodydze najczęściej skrętolegle. Drobne i niepozorne kwiaty, najczęściej owadopylne, są zebrane w koszyczki, rzadziej główki, sprawiające wrażenie jednego kwiatu. Osadzone są one na rozszerzonym, wklęsłym, wypukłym lub płaskim dnie kwiatostanowym. Między nimi znajdują są niekiedy błoniaste przysadki, tzw. plewinki. Całość koszyczka osłonięta jest zielonymi listkami okrywy przypominającymi działki kielicha. W rodzinie złożonych spotyka się dwa rodzaje kwiatów: rurkowate o symetrii promienistej i języczkowate o symetrii grzbiecistej. W obrębie jednego kwiatostanu mogą występować kwiaty jednego lub obu typów. Kielich jest zredukowany i występuje albo w postaci niewyraźnego rąbka, albo przekształcony jest w wieniec włosków zwany puchem kielichowym. Korona jest zrosłopłatkowa. Pięć pręcików zrośniętych jest pylnikami wokół szyjki słupka, który jest dolny, zbudowany z 2 owocolistków, o zalążni jed-nokomorowej. Owocem jest niełupka, opatrzona na szczycie wieńcem włosków lub szczecinek powstałych z puchu kielichowego. Jest to jedna z najliczniejszych rodzin na świecie. Zalicza się do niej ponad 20 tysięcy gatunków, z tego w Polsce występuje około 250, a w Wielkopolsce 1 69. Liczne gatunki z Compositae wykorzystywane są przez człowieka jako rośliny ozdobne (astry), lecznicze (arnika górska), przemysłowe (słonecznik zwyczajny) i przyprawowe (bylica estragon).

Złożone dzieli się na 2 podrodziny - rurkokwiatowe (Tubiflorae=Asteroideae) i ję-zyczkokwiatowe (Liguliflorae=Cichorioideae).

Cruciferae (Brassicaceae) - Krzyżowe (Kapustowate)

«

*^K2+2^C4^A2+4^G(2)

Są to głównie rośliny zielne, rzadko zdrewniałe, charakteryzujące się ul istnieniem skrętoległym i bardzo różnie wykształconymi blaszkami liściowymi. Kwiaty są owadopylne, zawsze promieniste, drobne lub średnie o okwiecie podwójnym. Cztery działki kielicha zebrane są w 2 okółkach, cztery płatki korony w jednym (ryc. 28B). Pręcikowie składa się z sześciu pręcików, z czego dwa krótsze umieszczone są w zewnętrznym okółku, a cztery dłuższe w wewnętrznym. Takie zróżnicowanie pręcikowia nazywamy czterosilnością. Słupek jest jeden, górny, zbudowany z dwóch owocolistków, o zalążni podzielonej przez fałszywą przegrodę na 2 komory. Kwiaty najczęściej zebrane są w kwiatostany graniaste. Owocem jest charakterystyczna dla tej rodziny łuszczyna lub łuszczynka, rzadko niełupka czy rozłupnia. Na świecie występuje około 3000 gatunków, z tego w Polsce prawie 100, a w Wielkopolsce 79. Nasiona krzyżowych zawierają znaczne ilości tłuszczu, przez co wiele roślin z tej rodziny ma znaczenie użytkowe. Do ważnych roślin uprawianych należą m.in. kapusta, rzodkiewka, rzepak i chrzan.

Cyperaceae - Turzycowate *^P0-6-n^A3^G(Ł3>

Należą tu prawie wyłącznie rośliny zielne, przeważnie trwałe, o trójkątnej i bezkolankowej łodydze. Liście przypominające liście traw są pochwiaste i osadzone w 3 rzędach. Kwiaty są niepozorne, rozdzielnopłciowe i wiatropylne, zebrane w kłosokształtne kwiatostany rozdzielno- lub obupłciowe. Okwiat przeważnie zanika. Pręciki są najczęściej trzy, umieszczone w jednym okółku. Słupek jest górny, zbudowany z 3 owocolistków, o zalążni jednokomorowej. Szyjka słupka zakończona jest 2 lub 3 nitkowatymi znamionami. Owocem jest orzeszek. Nasiona są bogate w skrobię. Na świecie występuje około 3800 gatunków z tej rodziny, w Polsce ponad 120, a w Wielkopolsce 69. Około 100 gatunków należy w Polsce do rodzaju Carex. Gatunki z rodziny turzycowatych pełnią dużą rolę w szuwarach, na łąkach, torfowiskach i w lasach.

Ericaceae - Wrzosowate

*K4_5C(₄_5)A₅₊₅G₍42)

Należą tu rośliny zdrewniałe - drzewa, krzewy i krzewinki o liściach przeważnie nie opadających na zimę, często drobnych i skórzastych, o budowie ksero-morficznej. Ulistnienie jest skrętoległe. Owadopylne kwiaty u większości gatunków są promieniste, cztero- lub pięciokrotne, o okwiecie zróżnicowanym na kie-