B

OKRĘT

PODWODNY

ORPIJJ

Opracowanie - ROMAN KOBIERSKI

1 r

W:

DANE TAKTYCZNO-TECHNICZNE

1936-39

De Schelde Vlissingen

długość na linii wodnej - 83.00 m

długość całkowita    - 84.00 m

szerokość na linii wodnej - 6.57 m

szerokość całkowita    - 6,70 m

wysokość okrętu

(na śródokręciu)

od stępki do pomostu - 6,35 m 1 działko Bofors kal. 105 mm podwójne działko typu Bofors kal. 40 mm

NKM kal. 13,2 mm Hotchkiss (1x11)

12 wyrzutni torpedowych kal. 550 mm, w tym 8 stałych (2xll na dziobie i 2xll na rufie) oraz 4 obracalne (po dwie przed i za pomostem); zapas torped 8 szt.

dwa silniki Diesla typu 6QD12 Sulzera o mocy łącznej 4740 KM I dwa silniki elektryczne firmy „Brown Boveri”

0    łącznej mocy 1100 KM 20 węzłów

10 węzłów

nawodnego (przy prędkości ekonomicznej 5 węzłów) - 7000 mM: podwodnego -100 mM 80 m

6 oficerów oraz 54 podoficerów

1    marynarzy; w tym 4 artylerzystów, 4 sygnalistów, 7 torpedo-minerów, 10 elektryków, 20 motorzystów.

4 radiotelegrafistów. 3 messowych,

1 kucharz i 1 sanitariusz

' 1933 roku Kierownictwo Marynarki Wojennej postanowiło przystąpić do rozbudowy dywizjonu okrętów podwodnych i w tym celu ogłosiło na terenie Francji zamknięty przetarg. Stanęło do niego pięć firm. Najkorzystniejszy, jak początkowo się wydawało, był projekt nadesłany przez firmę „Chantiers et Ateliers de la Loire" opatrzony roboczą nazwą Projekt Simont. Dalszy rozwój wypadków, między innymi podanie przez firmę nieprawdziwych gabarytów silników elektrycznych, wałów napędowych oraz innych mechanizmów okrętowych, spowodował odrzucenie przez KMW tej oferty. Do realizacji projektu budowy okrętów podwodnych doszło dopiero w 1935 roku. Miały to być jednostki większe od uprzednio zbudowanych okrętów typu „Wilk". Spośród wielu ofert najkorzystniejsza nadeszła ze stoczni holenderskiej Koninklijke Matschappij „De Schelde". Po ukończeniu planów technicznych, 14 sierpnia 1936 roku położono stępkę, zaś 15 stycznia 1938 roku odbyło się wodowanie nowego okrętu. Rozkazem Ministra Spraw Wojskowych nadano mu nazwę „Orzeł".

Po zwodowaniu został on zacumowany przy nabrzeżu, gdzie przez pół roku trwały na nim prace wyposażeniowe, to jest montaż instalacji i urządzeń okrętowych oraz uzbrojenia. Przybyła też do stoczni zalążkowa, przyszła załoga ORP „Orzeł" i zapoznawała się z konstrukcją nowej jednostki. Kiedy zaś zbliżał się okres prób, dołączyli do niej przyszły dowódca okrętu kontradmirał por. Henryk Kłocz-kowski oraz jego zastępca kpt. mar. Józef Chodakowski.

Okręt po raz pierwszy wyszedł w morze 23 sierpnia 1938 roku. Po zakończeniu prób odbiorczych 2 lutego 1939 roku podniósł po raz pierwszy

2 - MAŁY MODELARZ polską banderę. W związku z rozpoczęciem przez ORP „Orzeł" służby odbyły się w Gdyni na Skwerze Kościuszki wielkie uroczystości, w których uczestniczyło polskie społeczeństwo -fundator tego pięknego okrętu. Wzięli w nich udział m.in.: gen broni Kazimierz Sosnkowski, szef KMW kontradmirał Jerzy Świrski i prezes Zarządu Głównego Ligi Morskiej i Kolonialnej gen. Stanisław Kwaśniewski. ORP „Orzeł" wszedł w skład dywizjonu okrętów podwodnych. Etatowa załoga jednostki liczyła 6 oficerów oraz 54 podoficerów i marynarzy.

Wybuch wojny zastał „Orła" na Oksywiu, skąd wypłynął do wyznaczonego sektora patrolowania w Zatoce Gdańskiej. W ciągu kilku kolejnych dni wojny zmieniał je nie odnosząc sukcesów wojennych, sam będąc kilkakrotnie atakowany bombami głębinowymi. W tym czasie nagle zachorował dowódca okrętu, którego obowiązki przejął jego zastępca kpt. Grudziński. Jednocześnie stwierdzono awarię sprężarki w stopniu uniemożliwiającym naprawę w czasie rejsu. Te dwa wypadki narzuciły konieczność zawinięcia do portu. Kpt. Grudziński otrzymał od Dowódcy Floty zezwolenie udania się do państwa neutralnego w celu przekazania chorego dowódcy do szpitala, naprawy mechanizmów oraz pobrania paliwa.

W myśl ustaw międzynarodowych, w czasie działań wojennych okręt ma prawo skorzystania z 24-godzinnego pobytu w porcie państwa nie biorącego udziału w wojnie. Wybór padł na Estonię i 14 września 1939 roku o godz. 21.30 „Orzeł" wszedł na redę portu w Tallinie. Po uzyskaniu zgody tamtejszych władz następnego dnia przycumował do nabrzeża. Początkowo władze estońskie zgodziły się na przygotowanie okrętu do wyjścia w morze, lecz

Rok budowy:

Stocznia:

Wymiary:

Uzbrojenie:

Silniki napędowe:

Szybkość nawodna: Szybkość podwodna: Zasięg ptywania:

Maksymalne zanurzenie: Załoga:

pod presją władz niemieckich tendencyjnie przedłużyły jego postój, by wkrótce oświadczyć kpt. Grudzińskiemu o internowaniu jednostki. „Orzeł" został przeciągnięty do wewnętrznego basenu, gdzie go zacumowano i obsadzono estońskimi wartownikami. 16-17 września władze estońskie częściowo rozbroiły okręt, zabierając dokumenty, mapy i przyrządy nawigacyjne. Mimo to załoga internowanego i formalnie niezdolnego do samodzielnego pływania okrętu podjęła śmiałą decyzję ucieczki. 18 września około godz. 3.00 rano obezwładniono strażników, przecięto

cumy, po czym okręt ruszył w kierunku wyjścia z portu. Odwaga załogi, doświadczenie dowódcy oraz chęć ucieczki spowodowały, że mimo natychmiastowego pościgu ten niezwykły czyn udał się. Po wyjściu z portu „Orzeł" zanurzył się w wodach Bałtyku. Tego samego dnia wieczorem kapitan zawiadomił port na Helu o ucieczce. 21 września u brzegów Gotlandii wysadził obezwładnionych wcześniej estońskich strażników, zadając tym samym kłam niemieckim komunikatem głoszącym o zamordowaniu przez polską załogę dwóch estońskich

2-311997 r.