CCF20101219070

Przypisy

Rozdział I

1.    Hanson 2005, s. 143, 145; Lendon 2005, s. 45; Warry 1995, s. 37; Lengauer 1999, s. 46; Ciałowicz 1980, s. 176; porzucenie tarczy przez hoplitę dekompletuje szyk falangi.

2.    Plut.,Nic., 21 (tłum. M. Brożek).

3.    Polyaen., 2.1.15; Front., Str.., 3.11.5.

4.    Xen.,An.,2.2; Przysięga Ariajosa i Hellenów po zabiciu nad raczej niż na tarczy, wołu, wilka, dzika i barana,

i zanurzeniu w ich krwi miecza przez Greków i włóczni przez Persów; Arystofanes (Lys., 185) wspomina natomiast tylko o ofierze z owcy.

5.    Plut., Ages., 2.14; Warry 1995, s. 39.

6.    Hanson 1989, s. 70; Paus 1.15.4; opisuje brązowe tarcze, prawdopodobnie Spartiatów wziętych do niewoli na Sfakterii, zasmarowane smołą i powieszone jako wota wStoa Pojkile.

7.    Sagę 1996, s. 9; Ahlberg 1971, s. 59.

8.    Sekunda 1998, s. 52; Swetłow 2003, s. 56; Hanson 1999, s. 80; Snodgrass 1964, s. 58; Ahlberg 1971, s. 60 i n.; Everson 2004, s. 119.

9.    Osgood 2000, s. 125; Everson 2004, s. 62; Grguric 2005, s. 16.

10.    Everson 2004, s. 116 i n.; Born, Hansen 2001, s. 81.

11.    Diod. 15.44.3; Lengauer 1999, s. 46.

12.    Gabriel 2002, s. 177; Lazenby 1985, s. 46; Garlan 1999, s. 26; Hanson 1999, s. 36; Everson 2004, s. 91; pancerz brązowyTimomarchosa z VIII w. p.n.e. zwany hoplon, noszony w procesji przezTeban.

13.    Garlan 1999, s. 37; Anderson 1991, s. 32.

14.    zob. Platon, Dialogi, Laches, przeł. W. Witwicki, Kęty 1999, passim; Stezileos, mistrz fechtunku w ciężkiej zbroi.

15.    Gabriel 2002, s. 177.

16.    Hdt. 1.171; 4.180 (tłum. S. Hammer).

17.    Gamber 1978, s. 153, il. 153.

18.    Grguric 2005, s. 16.

19.    Montagu 2000, s. 27; Hanson 1989, s. 65; Gonen 1975, s. 64; Sagę 1996, s. 26.

20.    Sekunda, Warry 1998, s. 104.

21.    Garlan 1999, s. 26; Ciałowicz 1980, s. 171; Sekunda 1998, s. 26; Keegan 1998, s. 250; Sagę 1996, s. 26;

Everson 2004, s. 122; Sekunda, Warry 1998, s. 73, 86; Lazenby 1985, s. 30.

22.    por. Hanson 2005, s. 139; Everson 2004, s. 120; Gajewska 1978, s. 427; Sekunda 1986, s. 23; Ławrenow 2001, s. 31; Fossati 1987, s. 60.

23.    zob. krater czerwonofigurowy z lat 500-475 p.n.e. (Boston, Perkins Collection 97.368 ).

24.    Connolly 1991, s. 33; Ciałowicz 1980, s. 171.

25.    Swetłow 2003, s. 50.

26.    Connolly 1991, s. 32; Sekunda 1986, s. 23; Warry 1995, s. 35.

27.    por. Aleksinski, Żuków, Butiagin, Korowkin 2005, s. 40; Hansen 1991, s. 65; Sagę 1996, s. 26;

Swetłow 2003, s. 50.

28.    Garlan 1999, s. 26; Keegan 1998, s. 250; Everson

2004,    s. 122; Markle 1999, s. 155; Santosuosso 1997, s. 11; Warry 1995, s. 34; Windrow 1985, s. 13; Anglim, Jestice, Rice, Rusch, Serrati, 2002, s. 18; Murray 2004, s. 175.

29.    Hanson 1991, s. 68 i n.; Lazenby 1985, s. 30.

30.    Xen. An., 7.8; Greenhalgh 1973, s. 141 fig 76; waza chalkidycka przedstawiająca między innymi hoplitę

z tarczą przebitą na obrzeżu, strzałą.

31.    Keegan 1998, s. 251; Humble 1980, s. 109; Hanson

2005,    s. 139.

32.    Lengauer 1999, s. 46; Sagę 1996, s. 27; Anglim, Jestice, Rice, Rusch, Serrati 2002, s. 18; Murray 2004, s. 176; absorbowała energię uderzeń.

33.    Żygulski 1998, s. 26; Warry 1995, s. 35; Santosuosso

1997, s. 11; Hanson 2005, s. 139; Kantor 2002, s. 129; ciężar całego oporządzenia hoplity w okresie klasycznym to 33 kilogramy.

34.    Thuc., 7.82; podczas kapitulacji żołnierze Demostenesa zapełnili pieniędzmi cztery odwrócone tarcze (6 tysięcy jeńców); Arr., An., 1.19; Milezyjczycy i najemnicy w obliczu nacierających Macedończyków rzucili się wpław przez morze na odwróconych tarczach.

35.    Xen. An. 5.3; Plut. Nic., 21; Everson 2004, s. 116, 122, 161; Santosuosso 1997, s. 10; Sagę 1996, s. 26;

Gajewska 1978, s. 426.

36.    Sekunda 1986, s. 8.

37.    Sekunda 1986, s. 27 i n.; Everson 2004, s. 122; Hanson 1999, s. 80; Greenhalgh 1873, s. 64; Swetłow 2003, s. 56.

38.    zob. Connolly 1991, s. 33; Sekunda 1998, s. 14; Maranti 1999, s. 70.

39.    Plut. Nic., 28; Plut. Ale., 16.

40.    Arist. Ath. Pol., 42.4; Xen. Lac. Pol., 13; Diog. Lae., 2.49; Sikorski 1972, s. 35; Warry 1995, s. 44.

41.    Swetłow 2003, s. 51; Kulesza 2003, s. 163.

42.    Xen. Heli., 7.5.20.

43.    Gonen 1975, s. 67; Sekunda 1986, s. 21, 25, 26; Everson 2004, s. 162.

44.    Everson 2004, s. 162; Swetłow 2003, s. 50; Sekunda, Warry 1998, s. 86; fartuch częściej używany w Azji niż

w Grecji.

Rozdział I!

1.    Healy 1992, ss. 58, 59, 62; Żygulski 1982 s. 36-37;

Buli 1991, s. 7,

2.    Everson 2004, s. 22; Shaw 1991, s. 42; Rachet 1995, s. 64 i n.

3.    Gonen 1975, s. 81 i n.

4.    Everson 2004, s. 42, 94.

5.    Watkins 1989, s. 25.

6.    Grguric 2005, s. 61 i n. (il. 31, 32).

7.    Connolly 1991, s. 22 i n.; Osgood, Monks, Toms 2000, s. 29; Everson 2004, s. 87 i n.; Murray 2004, s. 174.

8.    Gamber 1978, s. 267, 275; wyraźny zarys muskulaturowy na blasze pancerza.

9.    Gonen 1975, s. 81; Everson 2004, s. 91; Born, Hansen 2001, s. 256 il. 207; pancerz dzwonowy z terenu Słowenii z kołnierzem, zarysem muskulatury, dekorowanymi brodawkami oraz dziurkami po bokach płyt i drucianymi uszkami w formie haftki przynitowanymi w górnej części.

10.    Guhl, Koner 1864, s. 389; Everson 2004, s. 51; Murray 2004, s. 74; Nelson 1975, s. 4; Gabriel 2002, s. 177.

11.    Everson 2004, ss. 91, 95, Gonen 1975, s. 81.

12.    Sekunda 1998, s. 28, 55; Humble 1980, s. 109.

13.    Hanson 1989, s. 77; Gonen 1975, s. 82; Everson 2004, s. 94; Donlan, Thompson, s.341; Santosuosso 1997, s. 10; Sagę 1996, s. 26; pancerz z Argos wykonany był z kutego brązu o grubości 2mm, a więc cieńszy niż późniejsze.

14.    Hanson 2005, s. 144; Everson 2004, s. 108; Hanson 1989, s. 79.

15.    Connolly 1991, s. 36.

16.    Everson 2004, s. 113.

17.    Żygulski 1982, s. 36.

18.    Plb. 2.29; Cunliffe 2003, s. 123; Powell 1999, s. 130; Grenier2002, s. 140 i n.

19.    Everson 2004, s. 90.

20.    Żygulski 1998, s. 31; Gamber 1978, s. 285.

21.    Everson 2004, ss. 140, 142, 145; Mielczarek 2002, s. 43.

22.    Sekunda 1998, s. 28.

23.    Lazenby 1985, s. 32.

24.    Hanson 1989, s. 77.

77