CCF20110330000

26

Pamięć ultrakrótkotrwaia, nazywana także systemem przechowywania informacji - sensory information storage (SIS), rejestruje wszystkie bodźce oddziałujące na narządy zmysłów z otoczenia i samego organizmu. W pamięci ultrakrótkotrwałej informacje przechowywane są przez krótki czas rzędu dziesiątych części sekundy. Niezależnie od tego, czy informacja jest istotna, czy też nie, przechowywanie takie jest potrzebne, analiza otrzymanej informacji może bowiem trwać dłużej niż czas działania bodźca. SIS musi rejestrować wszystko. Dopiero po wstępnej analizie następuje decyzja o tym, które z otrzymanych informacji mają istotne znaczenie. Decydują o tym systemy rozpoznające i interpretujące otrzymane sygnały. Zwrócenie uwagi na daną informację powoduje jej przejście do pamięci krótkotrwałej. Pozostałe informacje są z SIS usuwane.

Pamięć krótkotrwała ma małą pojemność. Normą jest przechowywanie ok. 7 tzw. śladów pamięciowych (np. 7 wyrazów). Czas przechowywania wynosi 20-40 s. Przy całkowitym wypełnieniu pamięci pojawienie się „nowej” informacji (nowego elementu) powoduje utratę „najstarszej” przechowywanej informacji oraz osłabienie innych przechowywanych śladów pamięciowych. Na proces zaniku śladów pamięciowych ma także wpływ czas przechowywania. Im dłużej dana informacja jest przechowywana w pamięci krótkotrwałej, tym staje się ona słabsza. Należy o tym pamiętać przy ustalaniu liczby próbek podawanych na jednej sesji ocen. Szczególnie istotne jest to w ocenie metodą kolejności.

Wzorcom przechowywanym w pamięci percepcyjnej zawdzięczamy np. rozpoznanie osoby znanego aktora, pamięć asocjacyjna natomiast wywołuje wyobrażenie (przypomnienie) jego głosu.

2.6. Zmysły

2.6.1. Zmysły wzroku, czucia i słuchu

Jednym z ważniejszych zmysłów, uczestniczących praktycznie we wszystkich ocenach sensorycznych, jest zmysł wzroku. Spośród wielu wad widzenia, którymi może być dotknięty człowiek, najważniejsze i najbardziej ograniczające możliwości dokonywania ocen sensorycznych są wady widzenia barwnego.

Sprawdzenie zdolności kandydata do prawidłowego odbioru barw powinno być dokonane przez posiadającego odpowiednie uprawnienia optyka. Jeśli zaś badania takie z różnych względów nie mogą być wykonane, należy zastosować proste testy, możliwe do wykonania w warunkach pracowni sensorycznej. Najczęściej stosowane są tablice pseudoizochromatyczne, opracowane przez Ishi-harę. Zadaniem badanej osoby jest odczytanie cyfr lub liter, utworzonych z różnobarwnych plamek, na tle plamek o innej barwie.

Kolejnym testem są badania porównawcze z użyciem atlasu barw. Jednym z najlepszych jest Dictionary ofColor Maerza i Paula, zawierający 56 barwnych tablic,'różniących się między sobą tonem barwy lub jasnością. Każda tablica jest podzielona poziomo i pionowo na 72 pola, których barwa jest kombinacją dwóch barw. W szeregach narasta nasycenie jednej barwy, w kolumnach zaś - drugiej. Osoba badana otrzymuje barwną próbkę, np. wycinek kolorowego papieru. Jej zadaniem jest odszukanie w atlasie takiego pola, które pod względem tonu, nasycenia i jasności odpowiada barwie próbki. Test należy powtórzyć dwukrotnie.

Soczewka oka skupia otrzymywany obraz na siatkówce, gdzie w wyniku skomplikowanych reakcji chemicznych energia fotonów zostaje zamieniona na impulsy elektryczne, przekazywane wiązkami nerwu wzrokowego do tej okolicy kory mózgowej, która je odbiera, rozszyfrowuje (dekoduje), przetwarza i interpretuje. Nie dziwi zatem definicja, iż „barwa jest wrażeniem, tzn. wytworem układu nerwowego, nie zaś nieodłączną właściwością energii promienistej w widmie widzialnym”. Barwę charakteryzujemy tonem, jasnością i nasyceniem. Ton (jakość) barwy jest wrażeniem, jakiego doznajemy przy odbiorze fali elektromagnetycznej o określonej długości; np. fale o długości X - 480 nm odbieramy jako barwę niebieską, zaś o długości X = 521 nm jako zieloną. Jasność barwy jest związana z natężeniem promieniowania. Różne barwy o tym samym natężeniu mają różną jasność; np. barwa niebieska ma niższą skuteczność świetlną (jest odbierana jako bardziej ciemna) niż barwa zielona. Nasycenie barwy (czystość) oznacza stopień rozrzedzenia tonu światłem białym (np. różowa jest mniej nasycona od czerwonej).

Najczęstszą wadą widzenia barwnego jest dichromatyzm, polegający na braku widzenia: czerwieni (protanopia), zieleni (deuteranopia), błękitu, fioletu (tritanopia). Słabe widzenie w zakresie tych barw to anormalny trichromatyzm, odpowiednio: protanomalia, deuteranomalia, tritanomalia. Całkowite zniesienie odbioru barw nazywamy monochromatyzmem.

Zmysły czucia powierzchniowego i czucia głębokiego wykorzystywane są przede wszystkim przy ocenie cech produktów przemysłowych, np. chwytu tkanin, chwytu skór, ocenie gęstości okrywy włosowej skór futerkowych, zaś w badaniach produktów spożywczych głównie w ocenie tekstury. Tekstura jest sensorycznie odczuwaną strukturą produktów spożywczych i sposobem, w jaki struktura ta reaguje na siły na nią działające. Odbierana jest przez zmysły czucia powierzchniowego i czucia głębokiego, a przy niektórych produktach również przez zmysł słuchu (chrupkość). Tekstura odczuwana jest najsilniej w produktach o słabo wyrażonym smaku, takich jak np. pieczywo czy sałata, i w produktach chrupkich - np. płatki kukurydziane, jabłka, rzodkiewka. Jest cechą złożoną z wielu parametrów mechanicznych, geometrycznych, a jej ocena jest związana m.in. z wydzielaniem się tłuszczu i (lub) wody podczas żucia. Najbardziej cenione przez konsumentów są: jędtność, kruchość, chrupkość i soczystość. Teksturę można oznaczać sensorycznie i instrumentalnie. Najdokładniejszy obraz tekstury otrzymywany jest dzięki stosowaniu sensorycznej metody profilowej.