CCF20110330012

łachów

3.4. Podstawowe testy sprawdzające stosowane przy selekcji

KANDYDATÓW

Należy jednak zaznaczyć, że wstępna ocena osobowości kandydatów na oceniających jest trudna i nie zawsze w pełni skuteczna, w szczególności biorąc pod uwagę to, że osoby dokonujące oceny kandydatów zwykle nie mają odpowiednich kwalifikacji w zakresie psychologii. Chcąc zminimalizować wpływ „dominujących osobowości" na pracę zespołu przyjmuje się, że każdy oceniający przy wyborze wyróżników powinien pracować indywidualnie, zapisując swoje uwagi i spostrzeżenia, natomiast dyskusja pod kierunkiem lidera zespołu odbywa się dopiero po zakończeniu etapu indywidualnego wyboru.

Przydatność do różnego typu zadań sensorycznych

Wybierając kandydatów na oceniających należy pamiętać, że zdolność do wykonywania ocen sensorycznych służących różnym zadaniom nie jest właściwością uniwersalną. Niektóre osoby są w stanie wykonać poprawnie i z dużą dokładnością niektóre typy zadań (np. wykrywać różnice między próbkami), natomiast mogą mieć trudności z innymi (np. słownym określeniem odbieranych wrażeń). Dlatego, dokonując wyboru oceniających, należy mieć na uwadze, do jakiego typu zadań chcemy przygotować zespól: czy do bieżącej kontroli jakości sensorycznej produktu lub określenia zmian jego jakości w czasie, czy do wykrywania skażeń smakowo-zapachowych, czy też do opisowej charakterystyki jakości sensorycznej produktu. Takie selektywne podejście pozwala na racjonalne wykorzystanie dostępnych oceniających, zgodnie z ich naturalnymi predyspozycjami do różnych zadań.

Zdolność postrzegania różnic w próbkach tego samego typu produktu i umiejętność ich słownego opisu

Kandydat na oceniającego powinien zarówno umieć wykryć, jak i opisać różnice smakowo-zapachowe kilku próbek tego samego rodzaju produktu (np. jogurtu truskawkowego lub soku pomarańczowego). Taki opis różnic sensorycznych (w kategoriach jakościowych, a nje pożądalności) stanowi cenną kompleksową informację o spostrzegawczości i wnikliwości kandydata, a także o jego zdolności do możliwie dokładnego opisu słownego odbieranych wrażeń, co jest szczególnie ważne, jeśli zespól przygotowywany jest do pracy metodą analizy opisowej (profilowania).

Jak już wspomniano, testy sprawdzające mają na celu określenie zdolności kandydatów do wykrywania różnic jakościowych w cechach produktów oraz wykrywania różnic w intensywności tych cech, a także określenie zdolności słownego opisania odczuwanych wrażeń. W normie PN-ISO 8586-1:1996 proponuje się wykorzystanie do tych celów metody przyporządkowania (ang. „matching test"), metod różnicowych (dyskryminacyjnych) do

różnic intensywności bodźca (metody trójkątowej, metody sze-metbd identyfikacji i opisania jakości różnych wyczuwanych za-(test zapachowy) i/lub opisania charakterystycznych cech tekstury i ich zróżnicowania.

przyporządkowania

W tej metodzie próbki substancji smakowych lub zapachowych powin-być przygotowane w stężeniach znacznie ponadprogowych (ale niezbyt intensywnych). W normie PN-ISO 8586-1:1996 podano przykłady takich substancji i ich stężeń (mogą to być np. znane substancje smakowe w roztworach wodnych czy też popularne aromaty). Na początku zapoznaje się kandydatów ze wstępnym zestawem 4-6 zakodowanych, ale niezidentyfikowanych próbek. Następnie prezentuje się losowo zestaw 8-10 próbek, w których pewien podzestaw jest identyczny jak w zestawie początkowym. Zadanie polega na identyfikacji, które próbki w drugim zestawie są identyczne z występującymi w zestawie pierwszym i podanie ich oznaczeń kodowych. Próbki nie powinny mieć zbyt intensywnego zapachu lub smaku, aby uniknąć tzw. efektu przeniesienia (ang. „carry-over effect").

Za pozytywny wynik testu przyjmuje się nie mniej niż 80 % prawidłowych przyporządkowań. Należy pamiętać, że trudność (lub łatwość) spełnienia tego warunku zależy od wielkości różnic między próbkami. Na podstawie wyniku testu przyporządkowania (oczywiście łącznie z wynikami innych testów) kandydat może być zakwalifikowany jako wybrany oceniający (Norma PN-ISO 8586-1:1996; Meilgaard i in., 1999).

Testy różnicowe

Do określenia zdolności kandydatów do wykrywania różnic pomiędzy próbkami, ogólnych lub dotyczących określonego bodźca, stosuje się najczęściej metodę trójkątową lub metodę duo-trio (opis obydwu metod w rozdziale 8). W normie PN-ISO 8586-1:1996 podane są przykłady substancji, które można zastosować w tego typu testach (jest to np. kofeina, kwas cytrynowy, chlorek sodu lub sacharoza w roztworach wodnych). Osoba kierująca ocenami wybiera rodzaj substancji i poziom jej stężenia w zależności od typu ocen, w których mają brać udział kandydaci. Stężenia substancji powinny być na poziomie nieznacznie ponadprogowym, zaś różnica pomiędzy nimi powinna być uchwytna, (ale niewielka), co należy sprawdzić przed przystąpieniem do testowania kandydatów.

Praktyka laboratoryjna wskazuje, że w tego typu testach można (a nawet zaleca się), obok roztworów wodnych określonych substancji smakowych, wykorzystywać również produkty naturalne w założony sposób zróżnicowane (jak soki z określonym niewielkim dodatkiem substancji zapachowych lub smakowych, np. sok pomidorowy z dodatkiem 0,3 i 0,6 % NaCl). Przed podaniem zróżnicowanych próbek do testowania należy przeprowadzić ocenę wstępną z doświadczonymi oceniającymi, aby sprawdzić, czy wybrane