CCF20111010001

Sianowi współcześnie fundament każdego ludzkiego działania. Stąd też ogromny, wszechogarniający zakres kategorii bezpieczeństwa, bardzo trudny do zwięzłego opisania i zdefiniowania.

Jesteśmy obecnie w okresie eksplozji zainteresowań i poszukiwań w obszarze wiedzy i praktyki bezpieczeństwa, w okresie wyodrębnienia się studiów o bezpieczeństwie. Próby wyjaśnienia samego pojęcia stanowiąprzedmiot odrębnych wydawnictw książkowych, czego przykładem jest znakomite opracowanie dr. J. Stańczyka³, które stanowiło dla niniejszego opracowania podstawowe źródło wiedzy o systemie pojęć bezpieczeństwa. Bezpieczeństwo, jak każde pojęcie o bardzo szerokim zakresie, jest pojęciem wieloznacznym. Pierwotnym znaczeniem etymologicznymjest określenie bezpieczeństwa jako stanu: stan niezagrożenia, spokoju pewności'', stan i poczucie pewności, wolność od zagrożeń⁵, wolność od zagrożeń, strachu lub ataku⁶.

Ponieważ „stan” bezpieczeństwa jest niemierzalny, dlatego też kapitalną kwestią w zapewnieniu bezpieczeństwa jest jego postrzeganie przez społeczeństwo i władze państwa. Owo postrzeganie stanu bezpieczeństwa może, w wyniku analizy obiektywnych i subiektywnych aspektów zagrożenia, przybrać — w ujęciu szwajcar skiego politologa D. Frei - następujące postacie:

1)    stan braku bezpieczeństwa - wówczas, gdy występuje duże rzeczywiste zagrożenie, a postrzeganie tego zagrożenia jest prawidłowe;

2)    stan obsesji występuje wtedy, gdy nieznaczne zagrożenie jest postrzegane jako duże;

3)    stan fałszywego bezpieczeństwa ma miejsce wówczas, gdy zagrożenie jest poważne, a postrzegane bywa jako niewielkie;

4)    stan bezpieczeństwa występuje wtedy, gdy zagrożenie zewnętrzne jest nieznaczne, a jego postrzeganie prawidłowe\

Przyjmuje się, że poczucie bezpieczeństwa określane jest zarówno przez czynniki obiektywne i wymierne, jak i czynniki subiektywne, trudno wymierne i nie zawsze racjonalne⁸. Równocześnie rola tych drugich bywa równie ważna jak pierwszych, a nieldedy nawet większa, bowiem przeświadczenie o zagrożeniu jest impulsem działania co najmniej równie sil-

■ J. Stańczyk, Współczesne..., op. cit.

⁴    Słownik języka polskiego, PWN. Warszawa 1978, t. 1, s. 147, cyt. za: J. Stańczyk, Współczesne..., op. cit., s. 15.

⁵    Por. R. Zięba. Pojęcie i istota bezpieczeństwa państwa w stosunkach międzynarodowych. Sprawy Międzynarodowe 1989, s. 10. 50, cyt. za: J. Stańczyk, Współczesne..., op. cit., s. 15.

" Wg klasycznego określenia Ch. Mauninga, The Elements of Collective Security, w: W. Bo-urquin (red.) Collective Security, Paris, s. 134, cyt. za: Z. Stefanowicz, Anatomia polityki międzynarodowej, Toruń 1999, s. 187.

¹ Por. J. Stańczyk. Współczesne.... op. cit.. s. 17.

^s Tamże, s. 28.

M nym.jak zagrożenie realne, (...) - dosyć często bpra niedoceniane, a czasem również przeceniane’¹. Stąd też J. Stańczyk sformułował pozornie paradoksalną, ale istotną dla organizacji bezpieczeństwa tezę. iż.. do pewnego stopnia subiektywizm poczucia bezpieczeństwa jest więc zjawiskiem obiektywnym, nierozerwalnie związanym z postrzeganiem zagrożeń ^{1 2}.

Równocześnie ptzez bezpieczeństwo rozumie się proces^{3 4}. w którym stan bezpieczeństwa i jego organizacja podlegają dynamicznym zmianom stosownie do naturalnych zmian uwarunkowań bezpieczeństwa. Nie ma więc czegoś takiego, jak trwale czy raz ustanowione czy zorganizowane bezpieczeństwo.

Innymi słowy bezpieczeństwo jako proces oznacza ciągłą działalność jed nostek, społeczności lokalnych, państw czy organizacji międzynarodowych w tworzeniu pożądanego stanu bezpieczeństwa. Spotyka się również określenie bezpieczeństwa jako zarazem stanu i procesu^i:.

Kolejne znaczenie, to rozumienie bezpieczeństwa jako naczelnej potrzeby i wartości człowieka i grup społecznych, a zarazem ich najważniejszego celu¹-¹. To kapitalne rozumienie bezpieczeństwa preferuje prof. R. Kuźniar: w powodzi haseł vr rodzaju ..po pierwsze, gospodarka " lub ..po pierwsze człowiek", szybko zapominamy, że fundamentem tego wszystkiego, co ..po pierwsze "jest bezpieczeństwo. Jest ono pierwotną, egzy stencjalną potrzebą jednostek, grup społecznych, wreszcie państw. Idzie przy tym nie tylko o przetrwanie integralności czy niezayiis/ości. lecz także o bezpieczeństwo rozwoju, któiy zapewnia ochronę i wzbogacenie, tożsamości jednostki ery narodu. Owo bezpieczeństwo zależy od tego. co dzieje się yrokól nas. od środowiska zewnętrznego, z którego mogą pochodzić ewentualne zagra żenią, zależy takie od nas samych - naszego zdroyria i gotowości sprosta nia takim zagrożeniom'*.

Przedstawiając podstawowe składniki bezpieczeństwa warto przytoczyć za J. Stańczykiem, że bezpieczeństwo... posiada dyra zasadnicze składniki: gwarancje nienaruszalnego przetrwania danego podmiotu oraz swobody jego rozwoju.

W tradycyjnym, potocznym ujęciu, bezpieczeństwo ogranicza się często do zapewnienia przetrwania - jest to ułomne, tzw. negatywne rozumienie bez pieczeństwa. Natomiast jego pozytywnie rozumienie obejmuje zespolenie obydwu składników bezpieczeństwa — zapewnienia przetrwania oraz swobody

15

1

   Tamże.

2

   Tamże.

3

   Tamże, s. 18.

4

   J. Stefanowicz, Bezpieczeństwo współczesnych państw. Warszawa 1984. s. 18. ” Por. J. Stawczyk. Współczesne.... op. cit.. s. 18.

^M R. Kuźniar. Po pierwsze bezpieczeństwo, op. cit.