232
Widzimy zatem, iż oszczędność jest poprostu podstawą każdego wielkiego działania, a tern samein każdego postępu. Bez niej nie byłoby wspaniałych okrętów, przerzynających oceany, z których każdy kosztuje kilkadziesiąt nieraz milionów, nie byłoby także linii kolejowych, przecinających kontynenty a wymagających setek milionów dla ich zbudowania.
Ludzie, którzy się podejmują tych olbrzymich dzieł, byliby nieraz bezsilni, gdyby na zapłacenie V*obotników i materyału nie dostarczyły im pieniędzy te drobne oszczędności mnóstwa ludzi cywilizowanych. Oni bowiem swe uciułane grosze i talary wkładają do banków, a te zakłady wypożyczają je w postaci potężnych już sum przedsiębiorcom. Gdyby więc nie było oszczędności, pozostawalibyśmy w stanie zbliżonym do życia człowieka dzikiego. Nie mielibyśmy nietylko kolei i okrętów, lecz także kanałów, kościołów, uniwersytetów, fabryk, kopalń, jednem słowem nic wybitnego, nic kosztownego.
Otóż widzimy, iż dla człowieka cywilizowanego, jednym z najgłówniejszych obowiązków jest potrzeba myślenia o przyszłości własnej i przyszłości jego rodziny, a stąd konieczność oszczędności. Najmędrsi i najlepsi ludzie trzymali się zawsze prawidła, iż: „Wydatki powinny być zawsze mniejsze od dochodu". Należy być człowiekiem kulturalnym, który przewiduje przyszłość i czyni odpowiednie zapasy, lecz nie człowiekiem dzikim, który codziennie przejada wszystko, co osiągnął.
Poeta Burns radzi młodemu człowiekowi, mówiąc :