B (98)

WARSZAWSKIE KOLEJE DOJAZDOWE

Opracowanie graficzne i opisowe TADEUSZ DĄBROWSKI - WARSZAWA

11 grudnia 1927 r. na 32-kilometrową trasę z Grodziska do Warszawy wyjechał pociąg składający się z trzech kremowo-czerwonych wagonów. Nie byłoby w tym wydarzeniu nic nadzwyczajnego — przecież w Polsce istniało już wtedy kilka tysięcy kilometrów linii kolejowej — gdyby nie fakt, że był to pierwszy pociąg elektryczny w Polsce. I chociaż jako datę elektryfikacji kolei w Polsce przyjęto rok 1936 — rok elektryfikacji linii średnicowej w Warszawie — pierwsza w Polsce zelektryfikowana linia kolejowa będzie wkrótce obchodziła swoje 50-lecie.

Linia kolejowa zbudowana przez Belgijską Spółkę Akcyjną połączyła Warszawę z maleńką, dopiero przed rokiem powstałą, osadą Leśna Podkowa i z Grodziskiem, miastem, do którego w 1345 r. doprowadzono pierwszy odcinek Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej. Trasa nowej linii kolejowej wiodła ulicą Nowogrodzką (w miejscu ówczesnej stacji stoi teraz pawilon Cepelii), ulicami Tarczyńską, Niemcewicza do ulicy Szczęśliwickiej i dalej przez podwarszawskie wsie i posiadłości Komorowa, Leśnej Podkowy i Grodziska. Chociaż linia biegła w zasadzie wzdłuż linii kolei warszawsko-wiedeńskiej, od początku cieszyła się dużym powodzeniem i przyczyniła się do rozwoju małych osad leżących wzdłuż jej trasy. Później, w latach 1932—1936, uruchomiono jednotorowe łącznice:    Leśna Podkowa—Milanówek

i Skrzyżowanie—Włochy.

Elektryczne Koleje Dojazdowe (EKD) miały być eksploatowane aż do 1952 r. przez Belgijską Spółkę, ale po zajęciu ziem polskich przez okupanta przeszły pod zarząd niemiecki. W okresie okupacji spełniały one ważną rolę w zaopatrzeniu Warszawy, a miejscowości położone przy ich trasie były azylem dla wielu ludzi, którzy musieli kryć się przed hitlerowskim terrorem.

Po wyzwoleniu, już 14 maja 1945 r., uruchomiono regularną komunikację na odcinku Grodzisk—Opacz. Ze względu na ogromne zniszczenie, głównie elektrowni zasilających podstacje frakcyjne, pierwsze pociągi ciągnęły parowozy. 29 maja 1945 r. regularny ruch pociągów elektrycznych doprowadzono do samej Warszawy.

Mimo ogromnych zniszczeń, starego i zużytego taboru podstacji pracujących na granicy możliwości ZKD zawsze cieszyły się zasłużoną, najlepszą opinią. Były sprawne i punktualne, schludne, czyste i zadbane. Zasługa to liidzi, którzy zawsze mówili „nasza kolej’*. I chociaż z tamtej starej kadry dziś pozostali tylko nieliczni, godnie podtrzymują najlepsze tradycje. Ich trud został doceniony i w 1963 r. Elektryczne Koleje Dojazdowe odznaczono Złotą Odznaką Honorową za Zasługi dla Warszawy.

Tabor EKD, składający się w chwili uruchomienia linii z 20 wagonów silnikowych i tyluż doczepnycłi, był zbudowany w angielskiej firmie English Elektric

Company. Ta sama firma dostarczała również wyposażenie dla trzech podstacji trakcyjnych. W podstacjach były zainstalowane wirujące przetwornice, przetwarzające prąd przemienny ' 5 kV na prąd stały 600 V zasilający sieć trakcyjną. Sieć trakcyjna była zawieszona na drewnianych słupach.

Tuż przed wojną wagony przemalowano na kremo-wo-niebieskie i takie pozostały już w naszej pamięci.

W 1951 r. kolej przeszła pod zarząd DOKP Warszawa i otrzymała nazwę Warszawskie Koleje Dojazdowe (WKD).

Zniszczony i częściowo wywieziony przez okupanta tabor zwiększono w 1948 r. o 12 wagonów doczep-nych zbudowanych w chorzowskim Konstalu.

Naturalne zużycie taboru i wszystkich urządzeń, szybki rozwój miejscowości podwarszawskich i wzrost liczby pasażerów, przebudowa ulic w Warszawie i wymagania postępu technicznego przyczyniły się do modernizacji WKD.

Pierwszą znaczniejszą pracą modernizacyjną było wprowadzenie w 1963 r. linii WKD do wykopu linii średnicowej i wybudowanie nowych przystanków: Warszawa WKD (przy ul. Marchlewskiego) i WKD Ochota (przy ul. Towarowej).

W 1969 r. na torach WKD pojawił się prototypowy dwuwagonowy zespół trakcyjny serii EN94 zbudowany w Pafawagu, a od 1972 r. nastąpiły regularne dostawy nowego taboru, który całkowicie zastąpił wysłużone wagony serii EN80.

Porównanie charakterystyk taboru starego i nowe-

go podaje tablica:		EN 80	EN94
Rok produkcji		1927	1972
Układ wagonów w zestawie		S + D + D	S+S
Szerokość toru	mm	1435	1435
Napięcie zasilania	V	600	600
Moc	kW	4X36	4X56,5
Prędkość max Km/h		70	80
Długość wagonu	■mm	13 460	—
Długość zespołu	mm	—	27 800
Wysokość	mm	3300	3600.
Rozstaw czopów	mm	7010	10 925
Rozstaw osi wózka	mm	1676	2100/2550
Średnica kół	mm	850	850
Masa	kg	23 100 *	44 100
Liczba miejsc		36 4-39	80+180
Sprzęt	tramwajowy		samoczynny