CCF20111018007

nasiennych i zmniejszenie masy jąder), nie do końca została wyjaśniona możliwość powstawania efektów odległych u ludzi.

10.6.4. Heksachlorocykloheksan (HCH)

10.6.4.1. Właściwości i źródła narażenia

Cykloheksan ma strukturę „krzesełkową”, w której poszczególne podstawniki mogą zajmować pozycję „aksjalną” lub „ekwatorialną”. Wyjaśnia to występowanie 8 stereoizomerów oznaczonych literami greckimi (a, /?, y itd). Najlepsze właściwości insektycydowe ma stereoizomer y o strukturze (a,a,a, e,e,e), któremu nadano nazwę lindan.

Rysunek 10.2

Techniczny produkt HCH (mieszanina stereoizomerów) jest stałą, żółtawą substancją o przykrym zapachu stęchlizny. Z uwagi na to techniczny HCH jest stosowany tylko do zwalczania owadów w roślinach przemysłowych, natomiast dla ochrony roślin spożywczych stosuje się izomer y.

Lindan jest powszechnie stosowanym insektycydem, który wchodzi w skład bardzo wielu preparatów handlowych, np.: Owadobój, Owadziak, Pędraczak, szamponów owadobójczych: Ina, Owadol, Szarik czy Tritoxin. Stosowany jest również miejscowo przeciwko wszawicy i świerzbowi.

10.6.4.2. Wchłanianie, metabolizm, wydalanie

Zarówno techniczny HCH, jak i lindan dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego, zwłaszcza w obecności tłuszczów, a także przez skórę. Z uwagi na stosunkowo dużą prężność par w temperaturze pokojowej (0,013 Pa w temp. 20°C) dobrze wchłania się również w drogach oddechowych. Wchłonięty lindan odkłada się w wątrobie, nerkach oraz tkance tłuszczowej, jednakże kumulacja ta nie jest zbyt duża ze względu na szybki metabolizm. Lindan (HCH) w ustroju ulega metabolizmowi przez etapowe odchlorowodo-rowanie, prowadzące do powstania trichlorobenzenu, który dalej podlega

10.6. POLICHLOROWANE POCHODNE ZWIĄZKÓW CYKLICZNYCH 329