Oceniano: musztrę, wyszkolenie strzeleckie, wychowanie fizyczne, rzut granatem, walkę na bagnety, służbę pionierską, służbę łączności, gazoznawstwo, znajomość broni i sprzętu, znajomość regulaminu służby oraz terenoznawstwo1.
Przysposobienie wojskowe dawało możliwość pełniejszego oddziaływania na młodzież, by przygotować ją do ról społecznych związanych z kształtowaniem i obroną państwa. Udział w pw był dobrowolny i tworząc programy należało pamiętać zarówno o tym, jak i o specyfice psychofizycznej szkolonych. Dlatego mimo że wzorowano się na rozwiązaniach wojskowych, PUWFiPW przygotowywał programy mające służyć przygotowaniu młodzieży do służby wojskowej i ogólnie na rzecz obronności, dostosowane do możliwości kilkunastolatków2.
W wytycznych i programach zakładano pracę na trzech polach: wychowania obywatelskiego, wychowania wojskowego, wyszkolenia wojskowego (w tym wychowania fizycznego)3.
Celem wychowania obywatelskiego było kształtowanie inteligencji oraz świadomości narodowej i państwowej uczestników przysposobienia wojskowego4. Służyć temu miało uczestnictwo w szkoleniach, świętach i uroczystościach. Pożądane było wyrobienie lojalności, dyscypliny, odpowiedzialności i poczucia sprawiedliwości, umiejętności przywódczych5. Służyć temu miało uczestnictwo w zajęciach sportowych kształtujących współdziałanie (gry zespołowe) w ćwiczeniach zespołowych, wykonywanie niektórych zadań w roli dowódców.
W dziedzinie moralno-etycznej starano się wpoić uczestnikom pw takie cechy, jak: honor, odwagę, poświęcenie, religijność, koleżeństwo, wiarę w siłę narodu i jednostki6.
Pod pojęciem wychowanie wojskowe rozumiano zdobycie przez szkolonego podstawowych wiadomości i przymiotów potrzebnych żołnierzowi oraz rozbudzenie chęci zdobywania nowych umiejętności.
Szkoleni poznawali zatem regulaminy i instrukcje normujące tok służby, obowiązki i prawa żołnierskie.
Państwowy Urząd Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w dokumentach normujących pracę w jednostkach pw jako główne metody realizacji wychowania i wyszkolenia wojskowego wskazywał prowadzenie zajęć teoretycznych - wykłady, pogadanki, oraz praktycznych
ćwiczenia, w tym prowadzone wraz z wojskiem zawody, treningi46. Jednym z elementów wychowania wojskowego było popularyzowanie uprawiania sportów, dbanie przez uczestników o rozwój tężyzny fizycznej, popularyzowanie higienicznego stylu życia.
W wychowaniu wojskowym duże znaczenie przywiązywano do wspólnego z wojskiem występowania podczas uroczystych obchodów świąt państwowych, brania udziału przez jednostki pw i hufce szkolne w świętach pułkowych, branżowych, religijnych, defiladach, zawodach sportowych.
Wychowanie wojskowe służyć miało również, w myśl zaleceń PUWFiPW, pogłębianiu tych wartości i przymiotów obywatelskich, które wynieśli szkoleni ze szkoły, rodziny, organizacji społecznych. Współgrało zatem z wychowaniem obywatelskim, co miało służyć ukształtowaniu przyszłego żołnierza-patrioty47.
Za realizację zadań wychowania wojskowego odpowiedzialni byli powiatowi komendanci pw oraz instruktorzy i dowódcy wszystkich szczebli jednostek pw i hufców szkolnych48.
Do 1931 roku w hufcach szkolnych najważniejszą dziedziną przysposobienia wojskowego było wyszkolenie wojskowe. Ono też stanowiło podstawę do uzyskania stopni przysposobienia wojskowego i przyznania odpowiednich im przywilejów w służbie wojskowej49, natomiast w szkoleniu rezerwistów podkreślano znaczenie wychowania obywatelskiego i „gromadzenia pod wspólnym sztandarem”.
PUWFiPW przygotował programy szkolenia zgodnie z założeniami, inne dla hufców szkolnych, placówek z prawami szkól średnich i oddziałów pw i hufców szkół niższych. Różnice wynikały przede wszystkim z celów przysposobienia wojskowego, jakimi były dla hufców szkół średnich przygotowanie do służby w charakterze kandydatów na oficerów, oraz dla oddziałów
*“ M. Fularski, Przysposobienie wojskowe w Polsce, op. cii., s. 90-91.
*’ Metody i programy wyszkolenia..., op. cit., s. 7-9.
Organizacja pracy w przysposobieniu wojskowym, pismo PUWFiPW, CAW, Ze-npól akt PUWFiPW, 1.300.69.84.
4* Z. Skupiński, op. cit., s. 93.
61
Ibidem.
M. Fularski. Przysposobienie wojskowe w Polsce, op. cii., s. 88.
n Metody i programy wyszkolenia w hufcach szkolnych i oddziałach p.w., instrukcja MSWojsk., CAW, Zespól akt PUWFiPW, 1.300.69.84, s. 1.
4) Ibidem.
Instrukcja wyszkolenia..., op. cit., s. 4.
Metody i programy wyszkolenia..., op. cii., s. 3.