CCF20120104002

194

195

gwary, żywa mowa potoczna itp.). Mamy wtedy specyfikę składniowego ukształtowania pewn dzajów tekstów ze względu na ich odmianę, gatune*: czy sposób ich funkcjonowania w kulturze. Badając; pewnych odmian wypowiedzi (tekstów), pytamy o ta jakiś typ konstrukcji i sposób budowania większych wiedzi wyróżnia je wśród innych rodzajów tekstów, więc znaleźć charakterystyczny sposób wykor ogólnych reguł składni polskiej przez konkretnym wiących - autorów wypowiedzi, lub w pewnych gat_n tekstów (np. tylko we współczesnej poezji lub tylko w : ściach jakiegoś autora lub okresu). Pytamy wtedy ta* funkcję zastosowanych w tekście zasad składni i o: styczną rolę struktur składniowych. Składnia może być bowiem jednym z sygnałów ich przynależ*: stylowej - do pewnej odmiany, gatunku, stylu literackie;:

Przyjrzyjmy się dla przykładu budowie skład" tekstów reprezentujących różne odmiany stylistyczne czyzny:

- język artystyczny (poezja i proza):

Moja poezja niczego nie tłumaczy niczego nie wyjaśnia niczego się nie wyrzeka nie ogarnia sobą całości nie spełnia nadziei /.../

Tadeusz Różewicz, Moja poez ;

W wierszu zastosowano serię krótkich zdań poj&z * czych o analogicznej budowie orzeczenia (niczego nie - : sownik w 3 os. cz.ter.). Właśnie taki typ prostych (nien niętych) konstrukcji składniowych uznaje się też za jec*; charakterystycznych cech tzw. “stylu RóżewiczowskiegoT

p .'.ypowiedzeń dominuje w takim wierszu:

Dokąd odbiegacie, zbrojne trzciny?

Dokąd, dokąd, jeziora?

Dokąd śpieszycie, gęste jesiony?

Malinowe ostrokoły? /.../

Anna Kamieńska ***

Zbudowano go z pojedynczych zdań pytajnych (tzw. -•& retoryczne), charakterystycznych m.in. dla liryki re-

nej.

Jeszcze inny typ składni prezentuje wiersz pt. Ko-5. który cały jest niezwykle lakoniczną i skondensowa-rfeksją poetycką. Przeważajątu rzeczowniki i konstruk-• menne - co jest też jedną z cech utworów Mirona Biało-dego i całego nurtu tzw. poezji lingwistycznej: Kołowanie.

Umiejętność?

Zgłupienie?

Tak czy tak

Oszczędność wymiaru

Miron Białoszewski, Kołowanie

Odmienne od składni poetyckiej są zasady składni

_ów prozatorskich. Proza - inaczej niż poezja - nie może

se "obyć" bez zdania opartego na czasowniku, bo jej istotą : przede wszystkim opowiadanie (narracja). Spójrzmy jed-ak różne konstrukcje składniowe zastosowano w utwo-■ tego rodzaju. Spotkamy je w wielu formach literackich, :e. z których pochodzą poniższe fragmenty prozy:

/../ Trudno mi określić, na czym to polegało, ale wszędzie czuło się jakąś minusowość. Czuło się ją w ich byciu nieobecnym, skurczonym, wyłączonym, w ich myśleniu bliskodystansowym, niskopoprzeczkowym,