CCF20120517007

81

dyncze klejnoty, rozsiane wśród niezbyt teatralnego tworzywa. Rzeczywista scena nie odpowiada też rodzajowi twórczości Szekspira; jego wielki talent jest talentem epitomatora⁵^a ponieważ poeta występuje w ogóle jako epitomator natury, musimy także i w tym punkcie uznać wielkość Szekspira;^zaprzeczamy tylko przy tym (co właśnie przynosi mu zaszczyt), jakoby scena była miejscem godnym jego geniuszu. Przeciwnie, ciasnota sceny zmusza go do ograniczania się.\Nie wybiera on przy tym jednak, jak inni poeci, szczególnych tematów do poszczególnych dzieł, lecz czyni punktem centralnym jakieś jedno pojęcie i do niego odnosi świat i wszechświat. Przy jego sposobie ścieśniania historii starożytnej i nowożytnej może się on z powodzeniem posłużyć materiałem z każdej kroniki, której się też często nawet dosłownie trzyma. Nie tak sumiennie postępuje z innymi źródłami, jak tego dowodzi Hamlet.

W Romeo i Julii pozostaje wierniejszym tradycji, rozładowuje jednak tragiczną treść niemal zupełnie, wprowadzając dwie komiczne figury, Merkutia i Piastunki, grane prawdopodobnie przez dwóch popularnych aktorów; rolę Piastunki powierzono bowiem chyba także mężczyźnie. Jeśli przyjrzymy się dokładniej ekonomii sztuki, stwierdzimy, że obie te figury i epizody z nimi związane stanowią tylko farsowe intermezzo, które przy naszym logicznym, lubiącym harmonię sposobie myślenia musi być dla nas na scenie nieznośne.

' W najdziwniejszym świetle ukazuje się Szekspir, kiedy opracowuje i przykrawa istniejące już sztuki. Porównanie takie możemy przeprowadzić w wypadku Króla Jana i Leara, gdyż zachowały się sztuki starsze⁵¹. Ale nawet w tych wypadkach jest on bardziej poetą w ogóle, niż poetą dramatycznym^)

Dojdźmy jednak na koniec do rozwiązania zagadki.^Uczeni mężowie wykazali nam niedoskonałość sceny angielskiej. Nie ma tam śladu postulatów naturalności, do jakiej przyzwyczailiśmy się stopniowo dzięki ulepszeniu maszynerii, dekoracji i garderoby, i z której trudno by nas chyba było zaprowadzić z powrotem w owe dziecięce czasy początków: przed rusztowanie, gdzie mało się widziało, gdzie wszystko tylko coś oznaczało, gdzie publiczność zgadzała się wyobrażać sobie, że za zieloną zasłoną znajduje się komnata królewska, trębacz, który w kreślonym miejscu zawsze trąbi itp. Któż zechce dzisiaj zgodzić się na coś podobnego? W tych warunkach sztuki Szekspira były niezwykle interesującymi baśniami, tylko że opowiadanymi przez wiele osób, które, aby wywołać nieco większe wrażenie, przybierały charakterystyczne maski, poruszały się, jeśli to było potrzebne, tu i tam, przychodziły i odchodziły; rzeczą widzów zaś było wyobrażenie sobie na pustej scenie, zależnie od upodobania, raju czy pałaców.. i

'CSchróder⁵² zdołał położyć tak wielkie zasługi dla sceny niemieckiej przez wprowadzenie sztuk Szekspira nie innym sposobem, lecz właśnie tym, że stał

³⁰ Tego, który skraca, streszcza. '

⁵¹ „Starsze sztuki", tj. pierwowzory Króla Jana i Króla Leara, znał Goethe z wydanego przez Tiecka zbioru Alt-Englisches Theater. Oder Supplemente zum Shakespear, 1811. Według nowszych badali jedynie Król Jan opiera się na dawniejszej, sztuce.

³²Friedrich Ludwig Schróder (1744-1816), znakomity aktor i dyrektor teatru w Hamburgu, zasłużony popularyzator sztuk Szekspira na scenie niemieckiej, dokonał przeróbek Hamleta, Otella, Ryszarda II, Kupca rueneckiego, Miarki za miarkę, Króla Leara, Henryka IV, Makbeta, Wiele hałasu o nic (por. przypis 24, s. 9).    .