CCI00012

_# o

lor.ego i zmienianego w trybie szczególnej procedury. Brak konstytucji pisanej' n:e pozbawia jednak Wielkiej Brytanii charakteru państwa konstytucyjnego.

Konstytucję brytyjską tworzy całokształt norm o różnej proweniencji odnoszących się do podstaw politycznego ustroju państwa. Wynika to z faktu, że powstawały one w różnych okresach rozwoju konstytucjonalizmu brytyjskiego i z różnorodności sposobów ich ukształtowania. Tym samym na system źródeł prawa konstytucyjnego składają się: prawo zwyczajowe, orzecznictwo sądów, konwenanse konstytucyjne, prawo pisane (tzw. konstytucja w znaczeniu matę-walnym).

Tak szeroki system źródeł, ich niekonkurencyjny charakter, wyrażający się w ich jednakowej mocy prawnej, brak sądowej kontroli konstytucyjności ustaw powoduje, że konstytucja brytyjska ma charakter elastyczny. Niemniej obowią-konwenanse konstytucyjne nakazują, aby propozycja zmiany konstytucji •zedstawiana była suwerenowi politycznemu - narodowi - w trakcie wyborów powszechnych. Oznacza to, że rządząca partia polityczna, tworząca rząd, legitymowana jest prawnie i politycznie do wniesienia projektu ustawy zmieniają-konstytucję tylko i wyłącznie wtedy, kiedy swój zamiar w tym przedmiocie ujawniła w swoim programie wyborczym.

1.    Zwyczajowe prawo konstytucyjne jest częścią niemającego charakteru rego powszechnego prawa zwyczajowego (comrnon law). Kształtowało się w opozycji do recepcji prawa rzymskiego. W związku z szybkim rozwojem

odawstwa i faktem, że niezbędnym elementem kształtowania się reguł a zwyczajowego jest dostatecznie długi upływ czasu, traci ono swoją pier-:e dominującą pozycję. Stosunkowo dużą rolę odgrywa jeszcze w zakresie wa konstytucyjnego. Efektem jego obowiązywania są takie instytucje poli-. jak: parlament, ceremonialna już dzisiaj Tajna Rada, prerogatywy kró-skie oraz zasada zwierzchnictwa parlamentu, czy też wynikająca z zasady, że 51 nie może czynić źle”, polityczna i konstytucyjna nieodpowiedzialność wy państwa.

2.    Orzecznictwo sądowe - czyli te postanowienia sądów powszechnych, re odnoszą się do zakresu uprawnień wynikających z prerogatyw królew-

C

Sądy, przy pomocy instytucji desuetudo oraz zasady zbędności wykony-i:a prerogatywy wobec ustawowego upoważnienia do działania, określają na .wie własnej interpretacji prawa zwyczajowego i pisanego obecny zakres zatyw.

5. Konwenanse konstytucyjne⁴ to utarty i powszechnie uznany sposób za-wania się w określonej sytuacji, uznawany za prawną regułę działania. Ich

■ We wrześniu 1988 r. powstał ruch na rzecz szerokich zmian konstytucyjnych w Wielkiej tzw. Karta 88, domagający się między innymi zawarcia nowej „umowy konstytucyjnej'’, podstawą byłaby Deklaracja praw oraz konstytucja pisana, na której straży z prawem doko-Tfm_ e; interpretacji stałby Sąd Najwyższy.

* Według Diceya (Wstęp do nauki o prawie konstytucyjnym, Warszawa 1908, s. 272) są to Łgny określające sposób wykonania prerogatywy lub sposób dokonania każdej czynności, jaką HBKire można wykonać na podstawie prerogatywy królewskiej. A zatem ustąpienie gabinetu jest