36687 Terapia rodzin Namysłowska73

l no Rozdział 14

poziomie ego oznacza niedostępność świata innych, brak wglądu w myśli, spostrzeżenia i uczucia pozostałych członków rodziny. Odrzucenie na poziomie superego oznacza brak trwałych więzów lojalnościowych.

Kolejnym, istotnym pojęciem w teorii Stierlina jest pojęcie delegacji. Delegowanie, które jest uniwersalnym sposobem relacji w rodzinie, oznacza równocześnie wysyłanie i obarczanie misją. Jest więc wyrazem zarówno sił odśrodkowych (wysyłanie z rodziny) jak i dośrodkowych (obarczanie misją). Delegowanie może także odbywać się w trzech płaszczyznach. W płaszczyźnie id zaspokaja potrzeby emocjonalne rodziców, w płaszczyźnie ego potrzeby poznawcze rodziców a w płaszczyźnie superego potrzeby lojalnościowe rodziców. Stawiają one dziecko w obliczu konfliktów związanych z misjami nie do pogodzenia, konfliktami lojalności, kiedy rodzinne delegacje pozostają ze sobą w konflikcie. Inny jeszcze jest konflikt pomiędzy delegacjami rodziców a wymaganiami społecznymi. Ma on miejsce np. wtedy, kiedy rodzice delegują dziecko do pozostawania z nimi i wspierania ich, a normy społeczne wymagają niezależności. Spojrzenie na objawy lub dysfunkcjonalne zachowania w kontekście delegacji pozwala na ich przeformułowanie. Dziecko przestaje być chore, o słabym ego, aspołeczne itd., w zamian za to widziane jest jako osoba poświęcająca się dla dobra rodziców, służąca im pomocą. Takie przeformułowanie może stać się podstawą do zmiany epistemologii rodzinnej w trakcie terapii. Stierlin i zespół heildelberski podjęli także próbę integracji własnych teorii z koncepcjami Boszormenyiego-Nagya i współpracowników (1965, 1973, 1981, 1986, 1987). Szczególnie interesowało ich, jak proces wiktymizacji, poświęceń i wyzyskiwania jest przekazywany z pokolenia na pokolenie i bierze udział w rozwoju schizofrenii. Wszyscy członkowie rodziny uczestniczą w systemie niewidzialnych rachunków i niewidzialnych lojalności. Wraz z upływem czasu zespół heidelberski coraz bardziej identyfikował się, szczególnie w pracy terapeutycznej, z systemową terapią rodzin, a zwłaszcza z tym nurtem, na który wpływ miały teorie konstruktywizmu. Sam Stierlin rozróżnia pomiędzy „twardą” i „miękką” rzeczywistością. Ta pierwsza to rzeczywistość konkretna dająca się zaobserwować, ta druga to rzeczywistość bardziej ulotna, relacyjna. Rzeczywistość relacyjna jest bardziej produktem kultury, podatnym na negocjacje w dialogu oraz zmianę i ona zwykle jest przedmiotem dialogu z terapeutą. W tych właśnie twier-

dzeniach widać wyraźnie wpływy konstruktywizmu. W pracy klinicznej zespół zajmuje się przede wszystkim terapią rodzin z identyfikowanym pacjentem o poważniejszych zaburzeniach, takich jak jadłowstręt psychiczny i psychozy: psychoza schizofreniczna i maniakalno-de-presyjna. W schemacie systemowej terapii psychoz w odróżnieniu od tradycyjnego podejścia podkreśla się takie elementy terapeutyczne jak: nacisk na silne strony i zasoby np. poprzez badanie okresów bezob-jawowych, kierowanie uwagi ku przyszłości, cyrkulamość w widzeniu przyczyn zachowań objawowych oraz sposobów ich podtrzymywania. Także ważne jest dostrzeganie tego, że identyfikowany pacjent ma zdolność do wpływania na innych w takim stopniu, w jakim inni wpływają na niego. Wprowadzenie hipotez systemowych zezwala na ponowne umieszczenie zachowań objawowych w kontekście systemu rodzinnego i innych systemów, w tym także leczniczych, oraz na „rozluźnienie” koncepcji choroby. W pracy z rodzinami, w których identyfikowany pacjent cierpi na psychozę, należy zwrócić uwagę na odwracanie procesu społecznego ekskomunikowania. Terapeuci niesłychanie uważnie traktują udział pacjenta w dialogu, równocześnie ucząc pozostałych członków rodziny rozumienia pozornie często niezrozumiałych wypowiedzi. Dzieje się to poprzez pokazanie rodzinie, że wypowiedzi te przestają mieć taki właśnie charakter, jeśli spróbuje się zrozumieć ich kontekst.

Terapeuci z Heildelbergu twierdzą, że w wyniku systemowej terapii psychoz udało im się w istotny sposób zmniejszyć liczbę nawrotów oraz ilość przyjmowanych leków. W swojej pracy próbują zintegrować terapię rodzinną z innymi formami leczenia psychoz, w tym także oddziaływaniami biologicznymi, jakkolwiek nie są one prowadzone przez jednego lekarza i w jednym ośrodku, a raczej we współpracy. Jest to charakterystyczna cecha pracy zespołu z Heildelbergu. Warto też przypomnieć, że Stierlin (1975) zajmował się także mitami rodzinnymi dzieląc je na: mity harmonii, przebaczenia i zadośćuczynienia oraz mity wybawienia. Zespół heidelberski zyskał sobie ogromny autorytet wśród terapeutów rodzinnych po obu stronach oceanu. Konferencja w związku z XXV rocznicą istnienia Instutytu Podstawowych Badań Psychoanalitycznych oraz Terapii Rodzin Uniwersytetu w Heidlebergu w 1985 r. zgromadziła przeszło 2000 osób z 25 krajów i zaowocowała bardzo interesującą książką pt. Familiar realities (1987). Poza innymi inspirującymi informacjami, z tej publikacji można