CCI00125

3. GRANICE HISTORYCZNE I OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA IV REPUBLIKI

Wyzwolenie Francji stawia z całą ostrością zagadnienie ustroju państwa. Problemem tym zajmowano się już w czasie wojny, stąd też wyzwolenie kraju spod okupacji przyspieszyło podejmowanie decyzji. Możliwości istniejące w rym zakresie sprowadzały się do: kontynuowania form ustrojowych III Republiki określonych w Konstytucji z r. 1875; odejścia od dotychczasowego -stroju i stworzenia nowego, odpowiadającego aspiracjom społeczeństwa wychodzącego naprzeciw szeroko wysuwanym postulatom postępu i demokracji. Wobec istniejącego podziału opinii publicznej w omawianych tu kwestiach podjęto decyzję przeprowadzenia we Francji referendum, aby dać społeczeństwu możliwość zajęcia stanowiska.

III Republika miała swych zarówno zdeklarowanych obrońców ustroju, jak i tych, którzy chcieli się nim posłużyć tylko przejściowo. Wyniki referendum przeprowadzonego w październiku 1945 r. wskazują dobitnie, że obóz zwolenników III Republiki był słaby - tylko 3,6% wyborców głosowało za utrzymaniem Konstytucji z r. 1875. Z partii politycznych najbardziej zdeklarowanymi jej obrońcami okazali się radykałowie.

Obóz sił rządzących zdecydował się działać na rzecz utworzenia nowego ustroju, a więc opowiadał się za IV Republiką. W tej grupie znalazły się najsilniejsze partie: komunistyczna (FPK), socjalistyczna (SFIO) i chrześcijańska iemokracja (MRP). W konsekwencji za odrzuceniem Konstytucji z r. 1875 :powiedziało się 96,4% głosujących.²⁵ W ten sposób społeczeństwo zdecydowało o wprowadzeniu IV Republiki.

Problem ram historycznych IV Republiki wywołuje ciągłe spory i rozbieżne opinie. Spotkać można zwolenników poglądu, że początek IV Republice dało -chwalenie i wejście w życie Konstytucji z 27 października 1946 r., inni za początek przyjmują datę o rok wcześniejszą - 21 października 1945 r., czyli datę przeprowadzenia referendum, które określało stosunek opinii publicznej do Konstytucji z r. 1875. Żaden z tych poglądów nie wydaje się jednak uzasadniony. każdy bowiem zawiera lukę, nie wyjaśniając, jak określić ustrój Francji od wyzwolenia do 21 października 1945 r., czy też 27 października 1946 r. Wydaje się zatem, że nie można ograniczać się wyłącznie do przesłanek formalnych. O powstaniu czy też upadku określonego ustroju decyduje nie tylko moment uchwalenia czy wejścia w życie konstytucji. Czynnik ten należy zawsze ujmować w związku z określonymi przejawami działania sił społecznych, z kształto-aniem się stosunków społecznych i politycznych, do których z kolei dostosowane są normy konstytucyjne.

Za uznaniem momentu wyzwolenia kraju jako początku IV Republiki przemawia wiele elementów: a) władzę w państwie objęły te siły społeczne,

⁵ Zob. L'annee politigue 1944-45, s. 318.

131