Rozdział II
USTRÓJ POLITYCZNY REPUBLIKI WŁOSKIEJ
I. GENEZA I OGOLNA CHARAKTERYSTYKA
KONSTYTUCJI Z ROKU 1947
Włochy stały się republiką w r. 1946, kiedy w wyniku przeprowadzonego referendum obywatele wypowiedzieli się za republikańską formą rządu. Kampanię wyborczą poprzedziły ważne wydarzenia stanowiące konsekwencje drugiej wojny światowej i upadku faszyzmu. Doświadczenia tego okresu związane z panowaniem faszystowskiego ustroju, walka o niepodległość i zmianę form politycznej organizacji społeczeństwa przyniosły długo oczekiwane rezultaty.
W celu przypomnienia wydarzeń mających istotny wpływ na niepodległy byt i formy ustrojowe Włoch wymienić należy następujące fakty: w lipcu 1943 r. dokonano zamachu stanu, w wyniku którego obalony został przywódca faszystowskich Włoch Benito Mussolini, na czele rządu stanął zaś Piętro Bado-g::o; w dniu 3 września 1943 r. następuje zawieszenie broni między tym rządem a aliantami, którzy wylądowali na południu kraju. Powstaje rząd koalicyjny, oparty na porozumieniu sześciu partii (w tym chrześcijańskich demokratów, srealistów i komunistów), sprawujący władzę na terenie południa, reszta terytorium państwa znajdowała się pod panowaniem Niemców, choć działała tam partyzantka i były organizowane zalążki władzy podległe Komitetowi Wyzwolenia Narodowego.
I Wydany w dniu 25 czerwca 1944 r. dekret rządowy zapowiada - po wyzwoleniu całych Włoch - wybór konstytuanty i przeprowadzenie referendum w celu rozstrzygnięcia kwestii formy państwa - utrzymania monarchii lub wprowadzenia ustroju republikańskiego. Wyzwolenie całego terytorium państwa dokonało się w kwietniu 1945 r. Po wkroczeniu aliantów do Rzymu król Wiktor Emanuel, zgodnie z wcześniejszą obietnicą, abdykował na rzecz swego syna Umberta. Na czele rządu stał premier Bonomii, kierujący gabinetem koalicyjnym opartym na sojuszu sześciu partii.1 Wyzwolenie oznaczało przywrócenie jedności państwowej, choć tendencje różnych ugrupowań politycznych, a także dążenia południa kraju i północy wykazywały znaczne niekiedy rozbieżności.
Zgodnie z wcześniejszą zapowiedzią przeprowadzono 2 czerwca 1946 r. referendum ogólnonarodowe, stanowiące wydarzenie przełomowe w dziejach kraju. Za republiką opowiedziało się 12718 641 wyborców (54,24%), a za utrzymaniem monarchii 10718502 (45,72%). Wynik ten przesądził zatem o upadku korony i powstaniu republiki. Za republiką opowiedzieli się komuniści, socjaliści,
‘ Podaję za J. Zakrzewska, Ustrój polityczny Republiki Włoskiej, Warszawa 1986, s. 26.
55