CCI2012102317

332 Gatunki wypowiedzi w analizie stylistycznej

W niektórych ujęciach językoznawczych streszczenie bywa kwalifikowane jako gatunek praktyczno-użytkowy. Trudno jednak uznać streszczenie za formę gatunkową, jako że jest obecne we wszystkich odmianach języka -w tekstach oficjalnych i nieoficjalnych, w żywej mowie i w formie pisanej. Ponadgatunkowy charakter streszczenia zdaje się dostrzegać Aleksander Wilkoń, który sugeruje, by traktować je jako formę podawczą pełniącą funkcję służebną wobec różnych klas genologicznych [Wilkoń 2002, s. 237].

W niniejszym rozdziale streszczenie traktowane jest jako ponadgatun-kowa forma przetwarzania komunikatów językowych²⁴.

13.2. Streszczenie jako forma ponadgatunkowa

Ze streszczaniem i streszczeniem spotykamy się powszechnie w codziennej praktyce komunikacyjnej. Streszczamy m.in. wtedy, gdy przychodzi nam przedstawić w skrócie swoje poglądy na daną sprawę, przywołać w skróconej postaci cudze wypowiedzi, przeczytane artykuły czy powieści, obejrzane filmy lub programy telewizyjne.

Równie często jesteśmy odbiorcami wytworów czynności streszczania, a więc gotowych streszczeń. W porannych programach radiowych i telewizyjnych dziennikarze przedstawiają nam przeglądy prasy będące streszczeniami najciekawszych artykułów z gazet. W czasopismach z programem telewizyjnym znajdujemy podaną w zarysie zawartość treściową filmu czy odcinka serialu. Na czwartej stronie okładki kupowanej książki możemy znaleźć zazwyczaj notkę streszczającą zawartość publikacji.

PRZYKŁAD

Streszczenie filmu fabularnego, które ma zaintrygować kinomana i zachęcić go do kupienia biletu na seans

ŚMIERĆ NADEJDZIE JUTRO: Po karkołomnym pościgu na zaminowanym polu w strefie zdemilitaryzowanej James Bond wpada w ręce wroga i trafia do północnokore-ańskiego więzienia. W czasie akcji ginie koreański pułkownik Moon, a bezwzględny porucznik Zao zostaje trwale okaleczony. Po kilku miesiącach Bond zostaje zwolniony w ramach wymiany więźniów. Szef Krajowej Agencji Bezpieczeństwa Falco wymienia Zao na Bonda. Falco przekonany jest, że Bond pod wpływem tortur zdradził

²⁴ R. Grzegorczykowa wyróżnia następujące przekształcenia (derywacje) tekstów: a) tworzenie wariantów (np. baśni, modlitw, dowcipów); b) twórcze przekształcenia (np. adaptacje filmowe, inscenizacje teatralne); c) tłumaczenia; d) streszczenia [Grzegorczykowa 1998, s. 39].

swych towarzyszy. Na polecenie M agent 007 zostaje przewieziony do laboratorium na Falklandach i poddany obserwacji. Wkrótce jednak ucieka. Gotów jest na wszystko, by odzyskać dobre imię.

[Źródło: Ulotka reklamowa sieci kin Cinerna City, 22-28 listopada 2002]

13.2.1, Streszczenie w gatunkach naukowych

W gatunkach naukowych spotykamy się z kilkoma rodzajami streszczenia - abstraktem, streszczeniem w języku oryginału, streszczeniem w języku obcym i streszczeniem dokumentacyjnym.

Abstrakt (łac. abstmctus, dosł. ‘odciągnięty’) najczęściej poprzedza publikację naukową. Stanowi samodzielny tekst o objętości około stu słów (pól strony znormalizowanego komputeropisu), który przeczytany w oderwaniu od reszty pracy ma poinformować o jej zawartości. Abstrakt zawiera zazwyczaj takie elementy, jak: sformułowanie celu badań, identyfikację obiektu badań, istotę stosowanej metody, najważniejsze wyniki i wnioski [Weiner 2000, s. 23-24],

W zależności od dyscypliny naukowej, której dotyczy tekst, w abstraktach mogą być pomijane niektóre elementy. Na przykład w abstraktach prac matematycznych lub formalno-logicznych podaje się wyniki, opuszczając dowody. Z kolei w abstraktach prac omawiających badania empiryczne podaje się wyniki, opuszczając protokoły doświadczeń.

Ponadto w skład abstraktu wchodzą też nazwiska wszystkich autorów, tytuł pracy oraz jej dane bibliograficzne, jeśli abstrakt - jako samodzielny tekst - jest przedrukowywany w przeglądowych czasopismach i zbiorach abstraktów.

PRZYKŁAD

Wpływ taniny na strawność pokarmu i asymilację energii u nornicy rudej (Cle-thrionomys glarelus).

Abstrakt. Dodatek 1-procentowej taniny spowodował zmniejszenie strawności suchej masy pokarmu o 22% i asymilacji energii o 28% (różnice statystycznie istotne) oraz wzrost metabolizmu podstawowego nornic z 3,5 ± 0,35 do 4,2 ± 0,41 cm³ 0₂ • g'¹ • h"¹. Maksymalna asymilacja energii nie uległa zmianie, a zatem nornice wykazały zdolność kompensowania obniżonej strawności pokarmu.

[Źródło: J. Weiner, Technika pisania i prezentowania przyrodniczych prac naukowych. Przewodnik praktyczny, Warszawa, WN PWN 2000, s. 132]

Streszczenie w języku oryginału lub streszczenie w języku obcym -w odróżnieniu do abstraktu - jest częścią składową tekstu publikacji na-