centon

4

CAPITULUM

CENTOM

i i • lrłvyny i zachowująca jej zasad-ttivw w ląAeivvońt<i (tik lad rymów: aha_% beb, 'w ł Nm‘Wf| o określili 1’ctrurkn poszczególne '■- v' *węgo poematu alegorycznego Triumfy — Mad ma    nazwa owej formy. Począt

kowo była Nioitowanu w poezji politycznej i dyda-później w miłosnej, a od XVI w. przede \v*»yfttklm w poezji komicznej i satyrycznej, js

\ aplitilttitt One. — rozdział, wstęp) — werset * Hihłii nie pochodzący ani z —► Psalmów, ani *    czytany w czasie obrzędów litur-

gic#ńych. łHg

t, 'wmu^vu (łac. ■■ pieśń) — w antycznej poezji łacińskiej nazwa umywana do określenia pieśni tn>Y?»\cj albo w ogóle utworu lirycznego. W tym znaczeniu słowo to pojawią się np. jako tytuł zhnmi liryków Horacego (Carmina), za którego wzorem stosowane było w tej samej funkcji przez poetów nawiązujących do tradycji starożytnej tup. Picfoti w tytule zbioru liryków J. Kochanowskie,Termin c. występował także w znaczeniu szerszym — nu oznaczenie poezji w ogóle, a nawet wszelkiej twórczości słownej, będącej rezultatem aktu kreacyjnego natchnionego przez bogów poety. Por. pieśń, tk

figura tum (łac.) zob. Wiersz obrazków y

timinwt retirulum (łac.) zob. Versus correlativi

('•nttinti ephractnitica (łac. — pieśni Efremowi) religijne utwory hymniczne (-+ hymn) tworzone przez św. Efrema (zm. 373), największego chrześcijańskiego poetę syryjskiego i Ojca Kościoła, lub mu przypisywane; układane po syryjsku. tłumaczone i naśladowane, echowały się dość licznie w różnych wersjach językowych. Miały wpływ na rozwój hymnografii bizantyńskiej. być może też odegrały pewną rolę w kształtowaniu nowożytnego, sylabiczncgo i nieilocza-sowego (—* iloczas) wiersza europejskiego. Por. cphracmittcum metrum, aos

Cwol (aug.) — pieśń religijna wywodząca się z francuskich średniowiecznych pieśni tanecznych. tematycznie związana z Bożym Narodzeniem. zbliżona do polskiej —*■ kolędy; gatunek uprawiany w Anglii od XII w. Utwory tego typu przedstawiają narodzenie Jezusa na podstawie x>',v.sów ewangelicznych; mogą też mieć formę

pieśni pasterzy składających hołd Dzieciątku czy kołysanki śpiewanej przez Matkę Boską. Różnorodność motywów treściowych współistnieje w c. z różnorodnością kształtów wersyfikacyjnych. które przejmują prostsze układy metryczne łacińskich pieśni kościelnych oraz strofikę ludowej —» ballady. Por. noełs, pastorałka.

Lit.: W. Ostrowski, CaroL Zagadnienia Rodzajów Literackich" 1963. z. 1. tk

Castiamen (prowans.) — w —* prowansaiskiej poezji utwór zazwyczaj o treściach erotycznych, mający charakter nagany, zwykłe żartobliwe;.

Catch (ang.) — staroangieiska pieśń towarzyska z wesołym, często żartobliwym, a nawet obscenicznym tekstem. Por. cacda. tk

Causerie (fr. = pogawędka, pogadanka! — odmiana —*■ eseju: krótki utwór prozaiczny, swobodnie rozwijający refleksję szczególnie na tematy lit. Nazwa pochodzi od tytułu cyklu szkiców Ch. A. Sainte-Beuve'a Causeries du bmdL publikowanych w czasopismach „Globe" i _Cons-titutionnel", a następnie wydanych w 11 tomach w 1. 1851 — 1862. tk

Cech Głupców zob. Cyganeria Warszawska

Cenacle (fr.) zob. Koteria literacka

Centaurinum (łac. = centuria, goryczka) — w poezji antycznej utwór wierszowany zawierający wróżbę, umieszczany na drzwiach, pomnikach , tarczach, naczyniach. Zaliczany do —* poezji kunsztownej. Inna nazwa: horoscopaum. tk

Centon (< łac. cento — łachmany, łatanina; ang. cent o, fr. centon* niem. Centa, ros. Mamon) — utwór skomponowany z cytatów wyjętych z innych dzieł, najczęściej klasycznych, dobrze znanych odbiorcy i łatwo rozpoznawalnych. Uprawiany od późnego antyku pracz średniowiecze, renesans i barok, miał wówczas znacznie wyższą rangę literacką niż później, kiedy stał się tylko rodzajem literackiej zabawy. Najbardziej znane c. czerpały materiał przede wszystkim z dzieł Homera i Wergiliusza. Obok treści swawolnych (np. Cento nuptialis Auzoniuszal przedstawiały również tematy poważne, religijne i budujące, np. życie Chrystusa, które Y. F. Próba (IV w.) opisała —* heksametrem w poemacie ułożonym z wersów i półwersów Wergibusza.