chalmers0041

43

Możliwe reakcje na problem indukcji

cjonalny sposób. Sam Hume przyjął taką postawę. Twierdził, że wiara w prawa i teorie jest tylko nawykiem psychicznym, którego nabywamy w wyniku powtórzeń odpowiednich obserwacji.

Inna możliwa reakcja polega na osłabieniu indukcjonistycznego wymogu, aby cała wiedza pozalogiczna wywodziła się z doświadczenia, i na uznaniu, że zasadę indukcji można uzasadnić dzięki pewnym innym racjom. Nie jest jednak do przyjęcia uznanie zasady indukcji lub czegoś podobnego do niej za rzecz „oczywistą”. To, co zazwyczaj uznajemy za oczywiste, zbyt mocno zależy od naszego wykształcenia, przesądów i kultury, aby mogło stanowić dobre kryterium tego, co racjonalne. Było bowiem rzeczą oczywistą w wielu kulturach i w różnych okresach historycznych, że Ziemia jest płaska. Przed rewolucją Galileusza i Newtona było oczywiste, że jeżeli jakiś przedmiot się poruszał, to musiała istnieć siła lub jakaś przyczyna, która nadała mu ruch. Twierdzenie takie może być oczywiste dla czytelników, którzy nie znają fizyki, lecz jest ono fałszywe. Jeżeli mamy bronić racjonalności indukcji, należy znaleźć argument bardziej wyrafinowany niż powoływanie się na oczywistość.

Trzecia możliwa reakcja na problem indukcji polega na odrzuceniu przekonania, że nauka opiera się na indukcji. Problemu indukcji można uniknąć, jeżeli da się udowodnić, że nauka nie polega na indukcji. Próbują tego dokonać falsyfikacjoniści, zwłaszcza Karl Popper. Próby te omówimy w rozdziałach czwartym, piątym i szóstym. W tym rozdziale przemawiałem tonem zbyt filozoficznym. W rozdziale następnym przejdę do bardziej interesującej, bardziej przekonywającej i bardziej owocnej krytyki indukcjonizmu.

WSKAZÓWKI BIBLIOGRAFICZNE

Historycznym źródłem problemu indukcji Hume’a jest Część 3 jego Treatise on Humań Naturę [wydanie polskie Traktat o naturze ludzkiej, PWN, Warszawa 1963, przekład Cz. Znamierowski — przyp. A. Ch.]. Innym klasycznym omówieniem tego problemu jest rozdział 6 w książce Betranda Russella Problems of Philosophy, Oxford University Press, Oxford 1912. Wyczerpujące omówienie o charakterze technicznym konsekwencji rozumowania Hume’a przedstawił sympatyk indukcjonizmu D. C. Stove