DSC945

(

pozostawia

ja wiele do życzenia.

reakcje na zróżnicowanie

Pierwsza grupa problemów wiąże się z pojęciami monopolu i _zrózn|. cowania. Mam wątpliwości, czy monopol religijny oznaczał kiedykolwiek całkowity brak zróżnicowania lub też obojętność, cynizm czy hipokryzję Wskazany przez Bergera kontrast pomiędzy „tradycją" i „nowoczesnością” jest zatem wyolbrzymiony. Tym samym zagrożenie, jakim dla wiarygo* ności wszystkich wierzeń religijnych miałaby być utrata monopolu, wydaje się tematem zastępczym. Z punktu widzenia nauk społecznych takie podejście jest błędne, pozwala bowiem pominąć, z jednej strony, faktyczny stopień zróżnicowania przekonań i wierzeń religijnych, z drugiej, skalę przemocy niezbędnej z reguły do utrzymania fikcji jednolitego świata prawdy religijnej. Można powiedzieć, że u początków nowoczesności Europa stała się miejscem rywalizacji i konfliktów pomiędzy rosnącą liczbą filozoficznych i teologicznych twierdzeń aspirujących do prawdziwości. Oznacza to jednak zarówno utratę zdolności władzy religijnej do tłumienia odstępstw i herezji, jak i zanik wiary w jedyne źródło prawdy. Interesujące pytania socjologiczne nie dotyczą wiarygodności religijnych twierdzeń aspirujących do prawdy, ale warunków społecznych, które umożliwiały różnorodnym wierzeniom, praktykom i organizacjom uzyskiwanie akceptacji, uprawomocnienia czy legitymizacji. Należy koncentrować się raczej na władzy i przemocy niż na rzekomej „utracie” czy „zaniku” monopolu na prawdę i powstaniu relatywizmu filozoficznego. Innymi słowy, pluralizm analizowana przez Bergera jest przede wszystkim filozoficzny i teologiczny. Dotycz, ryzyka relatywizmu, a nawet nihilizmu, do którego doprowadzić może rywalizacja pomiędzy różnymi pojęciami prawdy.

** ruj*^cy^cn «jw —

^^n,r°^{IOWa<5 d/,a}'^a'ⁿf 7^{k0m0 (Jcw}'^acyjnych nunów religijnych ** kłady niozna czerpać z każdego n.emal czasu i _{miejsca dn} ^{8 J}"^yCh „vch należy jednak prześladowania Żydów w średniowieczne ^

.......lii r—

_klll widzenia bardziej produktywne byłoby zbadanie / ****** w ania się religijnych (lub świeckich) systemów władzy

___/-m"»7 mp!«vł    L-tAmnU

^/n‘ⁱⁿ'^Vt Kuropic^ inkwizycja, eksterminacja katarów, zatargi pomiędzy ko-_t*/esnej _zakonami misjonarskimi w Afryce, Azji Południowej i Ameryce J°n^,‘^,,nynl wyplenienie młodych wspólnot chrześcijańskich z XVlI-wiecznej k* .. jjuniienie wszelkiej działalności religijnej w komunistycznej Albanii,

^{J l|X}.ś;hdovvanie protestantów u zarania nowoczesnego państwa francuskiego ^dzisiejsza walka z „sektami" prowadzona w tym kraju. Osobną uwagę ^leżałoby przy ^ty^m poświęcić reakcjom represjonowanych mniejszości religijⁿy^{ch na złe} taktowanie, jakiego doświadczały od swoich prześladowców.

~ Najistotniejsze jest to, że Bergerowska interpretacja socjopsychologicz-_nych reakcji na zniknięcie przymusu religijnego i świadomość zróżnicowania w religii pozostawia cały szereg pytań bez odpowiedzi. Nie rozumiem na przykład, dlaczego likwidacja przymusu i świadomość różnorodności religijnej muszą prowadzić do kryzysu wiary. Interpretacja Bergera nie bierze pod uwagę faktu, że reakcje na owe zjawiska mogły odzwierciedlać wzrost zainteresowania religią³ i/lub wzrost chęci zachowania status quo. Wydaje się mało prawdopodobne, aby dewiacyjnym lub alternatywnym nurtom religijnym przypisywano laką samą siłę czy wiarygodność jak ich rzekomo monopolistycznym konkurentom⁴. Dlaczego zatem ich obecność w'ywołała „kryzys"? Mniejszości i większości religijne, nawet te, które z>j4 w atmosferze wzajemnej tolerancji i harmonii, traktują się z reguły w sposób będący mieszaniną ciekawości, obojętności, rozbawienia, szyderstwa, po gardy i nienawiści. Było tak z całą pewnością w protopluralistyczn>m systemie millet, który narzucał zasady pokojowego współistnienia w>pól

że konfmnu* uOu0999) krytykuje Bergera /.a to. \/ ten me przyjmuje do wiadomości, tak/e do \nrp^CJe    ^^w*^aloP°8l4dów mogą prowadzić nie tylko do relatywizmu. icv.

iJK/c do sprecyzowania różnic" (§ 3.5)

i/ icpo    ⁿ*.^C    różnicy sił pomiędzy grapami religijnymi, wynika z tego

^g funkcjonaJn* ^k0~cpcja religii koncentruje sięraczj Z zgodm . u ,    .