chalmers0057

59

lndukcjonizm nie całkiem obalony

5. INDUKCJONIZM NIE CAŁKIEM OBALONY

Omawiana w tym rozdziale zależność obserwacji od teorii z pewnością podważa indukcjonistyczne twierdzenia, że nauka wychodzi od obserwacji. Ale tylko najbardziej naiwni indukcjoniści chcieliby wyznawać taki pogląd. Nikt ze współczesnych, bardziej wyrafinowanych indukcjonistów nie wyznaje tego poglądu w jego dosłownej wersji. Nie muszą oni głosić, że nauka opiera się na obiektywnych i nieuprzedzonych obserwacjach, co umożliwia im wprowadzenie rozróżnienia pomiędzy sposobem, w jaki teoria jest uzasadniana i oceniana, oraz sposobem, w jakim teoria ta jest pomyślana lub odkryta. Zgodnie z tym zmodyfikowanym stanowiskiem teorie są tworzone na liczne i bardzo różne sposoby. Mogą one przychodzić do głowy odkrywcy w chwili natchnienia, jak w mitycznej historii o odkryciu prawa grawitacji przez Newtona, spowodowanym przez spadające z drzewa jabłko. Mogą one również zdarzać się przypadkiem, jak to było z odkryciem promieni X przez Roentgena, który stwierdził zaczernienie płyt fotograficznych przechowywanych w sąsiedztwie lampy katodowej. Nowe odkrycia są również niekiedy wynikiem długiego procesu obserwacji i rachunków, jak to miało miejsce w przypadku odkrycia praw ruchu planetarnego. Teorie zazwyczaj zjawiają się, zanim przeprowadzi się obserwacje konieczne do ich sprawdzenia. Wyrafinowana wersja indukcjonizmu głosi, że nowatorskie i najznaczniejsze akty twórcze, które wymagają geniuszu, nie poddają się analizie logicznej. Odkrycie naukowe oraz problematykę z nim związaną wyklucza się poza obszar filozofii nauki.

Jednakże, gdy już mamy nowe prawa i teorie, pozostaje problem ich poprawności. Czy odpowiadają one wymogom poprawnej wiedzy naukowej, czy nie? Pytanie to jest źródłem niepokoju wyrafinowanego indukcjonisty. Jego odpowiedź jest taka, jak to przedstawiłem ogólnie w rozdziale pierwszym. Należy zgromadzić dużą ilość faktów, powiązanych z daną teorią w różnych okolicznościach, oraz ustalić zakres, w jakim da się wykazać metodą indukcji, że teoria ta jest prawdziwa lub prawdopodobnie prawdziwa w świetle znanych faktów.

Oddzielenie sposobu odkrycia teorii od sposobu jej uzasadnienia