chalmers0131

133

Funkcje nauki normalnej i rewolucji naukowych

zawierać środki umożliwiające porzucenie jednego paradygmatu i przyjmowanie innego. Funkcję tę spełniają rewolucje. Wszystkie paradygmaty są do pewnego stopnia wadliwe, gdy idzie o ich zgodność z naturą. Kiedy niezgodność staje się poważna, tj. wówczas, gdy rozwija się kryzys, krok polegający na zastąpieniu całego paradygmatu innym okazuje się czymś absolutnie niezbędnym dla postępu nauki.

Postęp rewolucyjną drogą jest Kuhnowską alternatywą dla ku-mulatywistycznego pojęcia postępu, charakterystycznego dla induk-tywistycznej teorii nauki. W tej koncepcji wiedza naukowa rozwija się w sposób ciągły w miarę gromadzenia coraz większej ilości różnorodnych obserwacji, umożliwiających formowanie się nowych pojęć i doskonalenie starych oraz odkrywanie nowych prawomocnych związków pomiędzy nimi. Z punktu widzenia koncepcji Kuh-na, pogląd ten jest błędny, ponieważ pomija rolę paradygmatów w kształtowaniu obserwacji i eksperymentów. Właśnie z uwagi na kluczowe oddziaływanie paradygmatów na naukę budowaną w ich ramach, zastąpienie jednego przez drugi musi mieć charakter rewolucyjny.

Warto wspomnieć o innej jeszcze funkcji omówionej w koncepcji Kuhna. Jak wyżej wspomniałem, paradygmaty Kuhna nie są tak precyzyjne, aby dały się opisać w jasno sformułowanych zestawach reguł. A zatem różni uczeni i grupy uczonych mogą interpretować i stosować ten sam paradygmat na nieco odmienne sposoby. W obliczu takiej samej sytuacji nie wszyscy naukowcy podejmą taką samą decyzję czy użyją tej samej strategii. Ma to tę korzyść, że w ten sposób ilość wypróbowanych strategii będzie się powiększać. Dzięki temu ryzyko ulega rozproszeniu na całą wspólnotę naukową i wzrastają szanse na osiągnięcie sukcesu w długiej perspektywie. „Jakże inaczej — pyta Kuhn — grupa uczonych jako całość mogłaby stać na straży własnych interesów?”.¹⁰

¹⁰ I. Lakatos, A. Musgrave, (eds.), Criticism and the Growth of Knowledge, Cambridge University Press, Cambridge 1974, s. 241.