Charakterystyka hodowlana drzew leśnych (43)

Udział jodły w lasach Europy, w tym i Polski, stale się zmniejsza. Obok obumierania jodły, jedną z przyczyn jej regresji jest zmniejszanie się udziału w składzie powstających drzewostanów w wyniku niepowodzeń w procesie odnowienia naturalnego.

Troska o wybór i stosowanie najwłaściwszej metody (rębni) odnowienia naturalnego jodły, uwzględniającej wrażliwość i złożone wymagania biologiczne tego gatunku, stanowią podstawowy warunek poprawy żywotności jodły i zahamowania jej dalszej regresji.

Przy wykonywaniu cięć odnowieniowych w drzewostanach jodłowych należy bardzo przestrzegać wymagań ekologicznych jodły i jej biologii (w stopniu o wiele większym niż w przypadku cięć pielęgnacyjnych), ponieważ wszelkie zabiegi związane z odnowieniem wywierają wpływ zarówno na aktualnie trwający cykl produkcyjny, jak i całą następną generację. O odnowieniu decydują m.in. w dużej mierze warunki górnych poziomów gleby, o czym już wspomniano.

Wieloletnie badania wykazały, że im mniejszą powierzchnię zajmują zróżnicowane pod względem klas wieku grupy drzew i im większe jest zróżnicowanie wysokości odnawianego drzewostanu, tym łatwiej przebiega proces odnowienia (Korpel 1978). W drzewostanach jednopiętrowych odnowienie pojawia się zazwyczaj już w IV klasie wieku i jest to zjawisko bardzo korzystne, gdyż od początku następuje zróżnicowanie wieku i wysokości.

W drzewostanach takich luki i przerzedzenia, powstałe jeszcze przed rozpoczęciem właściwych cięć rębnych, należy wykorzystać jako ośrodki odnowieniowe. Można zatem powiedzieć, że sam drzewostan o budowie jednopiętrowej wskazuje na właściwe, przestrzenne (powierzchniowe) i czasowe zakładanie ośrodków odnowieniowych. Częstym błędem popełnianym przez leśników jest doprowadzenie do równomiernego i przedwczesnego odnowienia na całej powierzchni drzewostanu (wydzielenia) lub też, mimo powstałych w sposób naturalny grup i kęp z odnowieniem, wskazujących na możliwość stosowania rębni stopniowej gniazdowej udoskonalonej lub rębni stopniowej gniazdowej K. Gayera, przechodzenie na rębnię częściową wielkopowierzchniową, skracającą całkowity okres odnowienia. Postępowanie takie należy wykluczyć z naszych lasów.

Do podobnie niekorzystnego stanu odnowienia dochodzi również wówczas, gdy ośrodki odnowieniowe oddalone są od siebie nie więcej niż o 2 wysokości drzewostanu, a odnowienie powstaje w nich jednocześnie. Całkowity okres odnowienia powierzchni manipulacyjnej lub wydzielenia jest wówczas równy lub nieznacznie dłuższy od cząstkowego okresu odnowienia małych ośrodków.

Przedstawione wyżej prawidłowości powstawania odnowienia w lukach i przerzedzeniach jednogatunkowego drzewostanu jodłowego wskazują na możliwość, a biorąc pod uwagę wymagania ekologiczne tego gatunku i konieczność stosowania rębni stopniowej gniazdowej udoskonalonej (Jaworski ’990).

Dla rozwoju młodej generacji jodły, a następnie wzrostu drzewostanów, bardzo duże znaczenie ma długość okresu odnowienia. Powinien on być o wiele dłuższy niż w przypadku innych, rodzimych gatunków lasotwórczych.

Przy odnawianiu cięciami gniazdowymi, szczególnie w drzewostanach mieszanych, trzeba odróżnić okres odnowienia gniazd (cząstkowy okres odnowienia) od okresu odnowienia poszczególnych gatunków oraz okresu odnowienia całego drzewostanu. Badania przeprowadzone w Słowacji (Korpel 1975) wykazały, iż w drzewostanach świerkowo-(bukowo)-jodłowych okres odnowienia w ośrodkach odnowieniowych nigdy nie spadał poniżej 20 lat, a całego drzewostanu poniżej 40 lat. Ponieważ odnowienie jodły trwało zawsze najdłużej, jej okres odnowienia równał się praktycznie okresowi odnowienia całego drzewostanu. Tylko w niektórych drzewostanach, z dużą przewagą świerka i buka, okres odnowienia był krótszy od 20 lat. Dlatego też w drzewostanach mieszanych z udziałem jodły całkowity okres odnowienia powinien być wyznaczony przez cząstkowy okres odnowienia tego gatunku. W jego ramach należy regulować okresy odnowienia pozostałych gatunków, uwzględniając konieczne wyprzedzenie ich odnowienia przez jodłę.

Wybitny znawca zagadnień ekologii jodły Stefan Korpel uważa, że okres odnowienia jest najistotniejszym czynnikiem przy odnawianiu tego gatunku. Potwierdzają to też badania podrostów powstałych w formie grup i kęp w krótkim okresie odnowienia, nie były one bowiem w stanie zabezpieczyć trwałego udziału jodły w początkowo zróżnicowanych wysokościowo, ale jednowiekowych odnowieniach. W takich drzewostanach ich rozwój przebiega zawsze ze szkodą dla jodły.

Długość okresu odnowienia decyduje o udziale jodły w przyszłych drzewostanach. Dotyczy to szczególnie drzewostanów mieszanych. Kwasnitschka (1955) wykazał zależność udziału jodły w młodnikach sosnowo-świerkowo-jod-łowych od długości okresu odnowienia. Szybkie przerzedzanie i wykorzystanie krótkiego (10-letniego) okresu odnowienia prowadziło do zmniejszenia udziału jodły, a zwiększenia w składzie odnowienia świerka i sosny. Przy 30-40-letnim okresie odnowienia udział jodły był wysoki. W drzewostanach jodłowych z udziałem (domieszką) świerka i buka kolejność odnowienia powinna być następująca: w wieku około 80-100 lat w lukach rozpocznie się obsiewać jodła, w następnej kolejności buk (około 10-15 lat później), a w końcu świerk.

Prowadzone na terenie Polski badania i obserwacje potwierdzają słuszność długiego okresu odnowienia jodły. Bemadzki i Szeremetti (1976) wykazali, że w Górach Świętokrzyskich, na siedlisku lasu mieszanego wyżynnego, drzewostany z udziałem jodły powyżej 50% powstały w ciągu 60-letniego okresu odnowienia. Podobne wyniki otrzymano także w Karpatach. Stwierdzono mianowicie, że w jedlinach karpackich z nieznaczną domieszką świerka minimalny okres odnowienia wynosi 50-60 (70) lat (Jaworski 1979c).

Wszystkie rębnie z krótkim okresem odnowienia, w których wykorzystuje się zazwyczaj jeden rok nasienny, wyjątkowo dwa lata nasienne, prowadzą do