Chemia21

Doświadczenie

Maduuic właściwości fizycznych glicerolu

Do probówki wie j około I cm ' glicerolu < )| u . jego gęstość, ha i w. i rozpuszczalność w wodzie.

Doświadczenie

Badanie właściwości chemicznych glicerolu

Otrzymaj w probówce wodorotlenek miedzi(II), mieszając 1 cm n i -molowego roztworu siarczanu(VI) miedzi(Il) i 4 cm³ 0,l-molowią> roztworu wodorotlenku sodu. Do tak przygotowanego osadu dod.i 1 cm³ glicerolu i intensywnie zamieszaj. Opisz zmianę wyglądu zawai m ści probówki (ryc. 3.7).

Ryc. 3.7. Glicerol twoi barwne, dobrze rozpu czalne w wodzie poią< /n z Cu(OH)₂. Pozwala to n.i ' twą identyfikację tego .ill holu.

Doświadczenie

Reakcja glicerolu z sodem (pokaz!)

Do probówki wiej około 1 cm³ glicerolu i'wrzuć grudkę sodu (m większą niż główka od zapałki). Aby zwiększyć szybkość reakcji, oj u nieco probówkę nad palnikiem lub umieść na chwilę w łaźni wodiu Opisz intensywność wydzielania się wodoru. (Proces jest silnie eg zol. i miczny i może zdarzyć się zapalenie wodoru).

Glicerol jest bezbarwną oleistą cieczą o dużej gęstości i słodkim ku. Z wodą miesza się on w każdej proporcji. Podobnie jak glikol, uli t ■ reakcjom charakterystycznym dla alkoholi, na przykład reakcji z sodi m W reakcji z sodem powstaje sól trójsodowa i wydziela się wodór:

CH₂—OH    CH.ONa

I    1 "

2 CII—OH + 6 Na — 2 CHONa + 3 PI₂

CII.ONn

CII. Oli

Kr.iki |.i / ( u(()l I) < | »• •    . 11.11 i • i nu u li i i (y I ikncję glicerolu, jesl i e

•    I • |.i lworzcni;i bmwncgo |>nl,i....... kompleksowego między tlowol

i \ ni alkoholem o eo mijnimej iI\mh Ii gi lipach Ol I i wodorotlenkiem

*    11 * * 11 /. i (IT). Jedynym koniecznym do spełnienia warunkiem jest wza-mne położenie obu grup ()l I. Pobeczenie kompleksowe tworzy się

iem tylko wtedy, gdy obie grupy —OH położone są przy sąsiednich uiiaeli węgla. Reakcja taka pozwala na identyfikację nie tylko glice-'In ale też na przykład glikolu etylenowego.

bardzo ważną cechą glicerolu jest jego zdolność do reagowania i w asem azoto\Vym(V), zgodnie z równaniem:

Il2—OH		ch2—ono2
	A# ^	h2so4
ll—OH	+ 3 HO—NO.	— CH—ONO: H
H2—OH	;V ’-U	CH2—ONO:
glicerol	kwas azotowy(V)	triazotan(V) glicerolu (nitrogliceryna)

W reakcji tej powstaje nitrogliceryna - ester glicerolu i kwasu azoto-i'o(V), środek bardzo wrażliwy na wstrząsy. Dostarczenie minimalnej - .ci energii do próbki nitrogliceryny, na przykład podczas uderzenia, \ od uje, że rozkłada się ona wybuchowo z wydzieleniem tlenu, azotu, 11 y wodnej i dwutlenku węgla:

4 C,H₅(0N0.₂)₃ — 6 N₂ + 12 CO_: + 10 H₂0 + 0₂

Proces ten jest silnie egzotermiczny. Powoduje on ponadto rozprę-inie się materiału, gdyż - jak wynika z powyższego równania - pod-is rozkładu nitrogliceryny powstają duże ilości gazów. Nitroglice-vny używa się do produkcji dynamitu - materiału wybuchowego ' •ywanego między innymi do rozsadzania skal w kopalniach. Wynalaz-i dynamitu, szwedzki chemik i przemysłowiec Alfred Nobel (ryc. 3.8),

•    Ikryl, że wybuchowość nitrogliceryny można kontrolować, dodając ■ niej bardzo rozdrobniony obojętny materiał, na przykład ziemię I rzemkową.

Nitrogliceryna stosowana jest także w medycynie jako środek rozsze-.ąący naczynia krwionośne u pacjentów cierpiących na chorobę wień-iiwą.

i ilicerol wykorzystuje się do wyrobu kosmetyków i mydeł toaleto-cli, a także - ponieważ w przeciwieństwie do glikolu etylenow-ego nie ii i on trujący - używa się go jako substancji słodzącej (np. w syropach

*    eciwkaszlowych). Głównym źródłem glicerolu są tłuszcze, z których udziela się go w tak zwanym procesie zmydlania.

W cząsteczkach obu omówionych powyżej alkoholi wielowodorotlcno-\ch grupy —Ol I położone są przy oddzielnych atomach węgla. Czy istnieją alkohole mające dwie grupy OII połączone z tym samym atomem węgla, na przykład elano 1,1 iliol? < )loż związki zawierające więcej

Ryc. 3.8.

Alfred Nobel (1833-1896), wynalazca dynamitu i innych materiałów wybuchowych, fundator prestiżowej nagrody, przyznawanej każdego roku od ponad stu lat za wybitne osiągnięcia naukowe i literackie oraz za działalność na rzecz zbliżenia między narodami

Diolez 2 grupami —OH położonymi przy tym samym atomie węgla są bardzo nietrwale.