Chemia29

pic t .1 go . soli N l* • I IW .lis Kwi Wirln ■ Mil ,'1,111111 I Ml, lo/kludl i /nim towarzyszy wydzielenie <'()

2 (11,10011 I (’a( ()_t . (Cl l,( (i<)) ( .i I ( < ),l I 11,0

Dość ważne są reakcje rozkładu termicznego niektórych oelam-w Ogrzewanie octanu sodu prowadzi doaipwstanin inelanu:

CH.,COONa + NaOH -^ni₄l + Na₂CO., podczas ogrzewania octanu wapnia tworzy się aceton:

temp.

(CI I ,COO)₂Ca — CaC0₃ + CH₃—C—CH ,

O

natomiast podczas ogrzewania octanu amonu powstaje acetamid. ( ¹ - | reakcji jednak powiemy w dalszej części podręcznika.

Kwas butanowy (masłowy) CH₃CH₂CH₂COOH

Wolny kwas masłowy znajduje się w pocie, natomiast w maśle wy.u. puje w postaci połączeń z glicerolem. Jełczenie masła polega wlaśnn n.i wydzielaniu się z masła wolnego kwasu masłowego na skutek dział.mi i wilgoci i enzymów. Kwas masłowy jest cieczą o nieprzyjemnym zapai Im dobrze rozpuszczalną w wodzie.

Kwas heksadekanowy (palmitynowy) C₁₅H₃₁COOH i kwas oktadekanowy (stearynowy) C₁₇H₃₅COOH

Wśród kwasów o większej długości łańcucha węglowodorowego i| ważniejsze są kwasy powszechnie wchodzące w skład tłuszczy - pr/« «l. wszystkim kwas palmitynowy i stearynowy. Oba są bezbarwnymi ciał. nu stałymi o temperaturach topnienia tak niskich, że umieszczone w gor.n < | wodzie się topią. Nie rozpuszczają się w wodzie, ale długo ogrzewane / m sadą sodową reagują z nią, tworząc odpowiednie sole nazywane mydłami

C_l7H₃₅COOH + NaOH —* C₁₇H₃₅COONa + H_:0

kwas stearynowy    stearynian sodu

(czyli mydło sodowe)

Zazwyczaj wykorzystuje się mieszaninę obu kwasów do wyrobu św u . i mydeł. Mieszanina kwasu stearynowego i palmitynowego nosi na/u., stearyny.

Kwas benzenokarboksylowy (benzoesowy) C₆H₅COOH

Kwas benzoesowy jest białym ciałem stałym, topiącym się w temp* i i turze 121°C. Łatwo sublimuje, słabo rozpuszcza się w zimnej wodzie, u i tomiast dość dobrze w gorącej. Reaguje w sposób charakterystyczny ill.i arenów, to znaczy ulega na przykład reakcji nitrowania, podczas któn > ■ powstaje kwas m-nitrobenzoesowy.

Sól kwasu benzoesowego - benzoesan sodu - jest popularnym śród kiciu konserwującym żywność.

.1 0.4. Nienasycone kwasy kaihnknylown

Kin l/o ważną ;• 1111»», .1.mow h) .i I i I.i i yc nr kwasy nienasycone, których najmniejszym przedstawił n li iii |i .i kwas pmpenowy, zwyczajowo naz.y

•    my kwasem akrylowym

II    COOll

< i łownym źródłem kwasów o długich cząsteczkach są tłuszcze. Część

•    li kwasów jest nasycona, a część nienasycona. Stosuje się nazewnic-'"ii zaliczające do kwasów tłuszczowych wszystkie kwasy jednokarbok-

lowc nierozgałęzione, nasycone i nienasycone.

Spośród kwasów nienasyconych najbardziej rozpowszechniony jest ^ \ as oleinowy o wzorze C₎₇H₃₃COOH, mający jedno wiązanie podwójne i "'łożone między 9 a 10 atomem węgla:

10    9    8    7    6    5    4    3    2    1

' 11 ,< i i₂ch₂ch₂ch₂ch₂ch₂ch₂ch=chch₂ch₂ch₂ch₂ch₂ch₂ch₂cooi i

kwas oleinowy

W cząsteczce kwasu o wzorze sumarycznym C,₇H₃₃COOH można wyśnić dwa izomery, mianowicie izomer cis:

kwas c/s-oktadec-9-enowy, czyli kwas oleinowy

( 1ł₃—(CH₂)_{7 n10    9} /(CH₂)₇—COOH

c=c

W ^XH

i omer trans:

H

(i i₃-(ch₂);

v io 9 /(CH₂)₇—COOH

e=c

kwas frans-oktacjec-9-enowy, czyli kwas elaidynowy

Większość nienasyconych kwasów wydzielonych z tłuszczów stanowią i minery cis.

()prócz kwasu oleinowego najważniejszymi kwasami nienasyconymi i kwasy: linolowy C₁₇H₃,COOH, mający dwa wiązania podwójne między 9 i l£}atomem węgla oraz 12 i 13 atomem węgla:

i:/H H^m " /H

c=_c    C=c

'II -CH_:—CH₂—CH₂—CH₂    CH₂    CH₂—CH₂—CH₂—CH₂—CH₂—CH₂—CH,(()()l I

kwas linolowy

ii/ kwas linolenowy C,₇H₂₍₎COOH o trzech wiązaniach podwójnych:

H\k> ,yllH_v,

(>=(’    c=C

cii.

CII.—(Tl,—CII. CII. (II CII. COOll

-CII,    CII    ^x CII,    VII.

kw.is linolenowy