chemiii8

3. jednofunkcyjne pochodne węglowodorów

pieni go z soli. Nietrwały kwas węglowy natychmiast się rozkłada, czemu towarzyszy wydzielenie CO_;:

2CII.COOII + Ca(.'(). — (CH,COO)_;Ca + CO l + HO

Dość ważne sa reakcje rozkładu termicznego niektórych octanów. Ogrzewanie octanu sodu prowadzi do powstania metanu:

CIIyCOONa + NaOH + CHJ + Na,CO,

podczas ogrzewania octanu wapnia tworzy się aceton:

(Clł.COO) ( a ’^cm.^P CaCO, + CM C CH

O

natomiast podczas ogrzewania octanu amonu powstaje acetamid. O tej reakcji jednak powiemy w dalszej części podręcznika.

Kwas butanowy (masłowy) CH₃CH₂CH₂C00H

Wolny kwas masłowy znajduje się w pocie, natomiast w maśle występuje w postaci połączeń z glicerolem. Jelczenie masła polega właśnie na wydzielaniu się z masła wolnego kwasu maslowcgo na skutek działania wilgoci i enzymów. Kwas masłowy jest cieczą o nieprzy jemnym zapachu, dobrze rozpuszczalną w wodzie.

Kwas heksadekanowy (palmitynowy) C_lf,H₃₁C00H i kwas oktadekanowy (stearynowy) C_1fH_ttC00H

Wśród kwasów o większej długości łańcucha węglowodorowego najważniejsze są kwasy powszechnie wchodzące w skład tłuszczy - przede wszysikim kwas palmitynowy i stearynowy. Oba sa bezbarwnymi ciałami stałymi o temperaturach topnienia tak niskich, że umieszczone w gorącej wodzie się topią. Nic rozpuszczają sic w wodzie, ale długo ogrzewane z zasadą sodową reagują z nią, tworząc odpowiednie sole nazywane mydłami:

O, H „(T)OH + NaOI I — C_pH*COONa + ł KO

kwas stearynowy    stearynian sodu

(c/yli mydło sodowe)

Zazwyczaj wykorzystuje się mieszaninę obu kwasów do wyrobu świec i mydeł. Mieszanina kwasu stearynowego i palmitynowego nosi nazwę stearyny.

Kwas benzenokarboksylowy (benzoesowy) C_BH_sC00H

Kwas benzoesowy jest białym ciałem stałym, topiącym się w temperaturze 121°C. Łatwo sublimujc, słabo rozpuszcza się w zimnej wodzie, natomiast dość dobrze w gorącej. Keagujc w sposób charaktetystyczny dla arenówę to znaczy' ulega na przykład reakcji nitrowania, podczas którego powstaje kwasm-nitrobenzoesowy.

Sói kwasu benzoesowego - benzoesan sodu - jest popularnym środkiem konserwującym żywność.

160