CIMG0147

ale ograniczono tę możliwość wyłącznie do celów publicznych. W żadnym natomiast przypadku właściciel wywłaszczonej nieruchomości nie może ponieść straty na skutek wywłaszczenia, gdyż stosuje się zasadę słusznego odszkodowania, które odpowiada wartości wywłaszczonej nieruchomości.

5.6. Uwłaszczenie osób prawnych

Uwłaszczenie osób prawnych oznacza „umocnienie” praw tych osób do nieruchomości. Umocnienie to polega na zamianie posiadanych przez osoby prawne niezbywalnych praw do nieruchomości (zarząd lub użytkowanie) na prawa zbywalne, umożliwiające swobodny obrót nieruchomościami na zasadach rynkowych. Dotyczy to państwowych i komunalnych osób prawnych oraz spółdzielni nie będących spółdzielniami mieszkaniowymi, a także innych osób prawnych. Wśród państwowych i komunalnych osób prawnych, które uwłaszczyły się, najliczniejszą grupę stanowią przedsiębiorstwa.

W stosunku do spółdzielni oraz innych osób prawnych wprowadzono szczególne zasady uwłaszczenia. Zasady te przedstawiono w rozdziale 5.6.6.

5.6.1. Zarząd jako forma władania nieruchomościami

Zarząd jako forma władania nieruchomościami stanowiącymi własność Skarbu Państwa lub własność gminy był formą niewygodną dla osób prawnych, gdyż był niezbywalny i niedziedziczny. Osoby te, pomimo że były zobowiązane do wnoszenia opłat z tytułu zarządu, nie mogły swobodnie dysponować nieruchomościami, które posiadały w zarządzie, a w szczególności dokonywać nimi obrotu cywilnoprawnego lub wnosić je jako aporty do spółek. W przypadku likwidacji osoby prawnej, zarząd nieruchomością wygasał. Również właściwy organ mógł, z wielu powodów, orzec o jego wygaśnięciu. Podstawowym więc celem „uwłaszczenia'" było umożliwienie osobom prawnym swobodnego obrotu nieruchomościami, co stało się wręcz niezbędne od chwili wprowadzenia w Polsce gospodarki rynkowej.

Sprawa „uwłaszczenia” osób prawnych stała się szczególnie istotna w momencie rozpoczęcia procesów prywatyzacyjnych. Brak zbywalnych praw do nieruchomości uniemożliwiałby bowiem prywatyzację przedsiębiorstw, gdyż ich mienie jest przekazywane w procesie prywatyzacji na rzecz osób trzecich.

5.6.2. Ityb postępowania

Rozpatrując tryb postępowania, przede wszystkim należy zwrócić uwagę na fakt, że uwłaszczenie osób prawnych (oprócz przypadków szczególnych przedstawionych w dalszej części) nastąpiło z mocy prawa z dniem 5.12.1990 r.

Oznacza to, że:

•    osoby prawne są już użytkownikami wieczystymi gruntów i właścicielami budynków oraz lokali, jeżeli spełniają warunki ustawowe;

•    o uwłaszczeniu osób prawnych zadecydował ustawodawca, osoby prawne nie mogą więc z tego prawa zrezygnować;

•    dla stwierdzenia nabycia ww. praw nie jest potrzebne składanie wniosków przez osoby prawne, stwierdzenie to nastąpi bowiem z urzędu.

Tryb postępowania w tych sprawach przewiduje, co prawda, obowiązek wydania decyzji przez wojewodę, w stosunku do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa, lub przez zarząd gminy, stwierdzających nabycie z dniem 5.12.1990 r. przez osoby prawne użytkowania wieczystego gruntów oraz własności położonych na tych gruntach budynków i innych urządzeń oraz lokali, ale jest to tylko decyzja deklaratoryjna, potwierdzająca prawa nabyte z mocy samej ustawy.

Decyzje te określają warunki użytkowania wieczystego gruntów, w tym okres, na który zostało ustanowione oraz opłaty z tego tytułu, a także odpłatność z tytułu nabycia własności budynków i innych urządzeń oraz lokali.

Podstawowym warunkiem, który musi być spełniony, żeby można było stwierdzić uwłaszczenie osób prawnych, jest posiadanie przez te osoby nieruchomości w zarządzie w dniu 5.12.1990 r. Przy czym, obojętne jest,

63