CIMG0473

wózkiem, na który grabarze ładują kości i transportują z jednego miejsca na drugie w kościele albo w kostnicach. Niezależnie jednak od wyglądu wóz śmierci jest machiną wojenną, machiną niszczącą, która miażdży pod kołami - a nawet tylko pod ciężarem swojego złowieszczego cienia - tłumy ludzi wszelkiego wieku i stanu" (Ph. Aries, Człowiek i śmierć. Warszawa 1989. s, 123-124).

Jest rzeczą charakterystyczną, że obrazy „tryumfów śmierci" towarzyszyły szalejącym wielkim epidemiom. Tak było m.in. w Pizie, Asyżu i we Florencji. Być może był to objaw działania ludowej zasady zwalczania epidemii przez zaklęcie jej za pomocą symbolu. W tym czasie np. św. Sebastian był często ukazyw any jako pokłuty strzałami zarazy. Wielkie obrazy tryumfów śmierci to także gesty często ekspiacyjne.

Bardzo słynny jest obraz Bruegla Tryumf śmierci, któremu Jean Delumeau odbiera aspekty religijne. „Ale w «Tryumfie śmierciw pędzla Bruegla nie ma ani aniołów, ani diabłów, ani raju, ani piekła. Odkupienie i zmartwychwstanie zostały z niego usunięte" (J. Delumeau, Grzech i strach. Warszawa 1994, s. 157).

TRYZNA

U starożytnych Słowian była to uczta po śmierci zmarłego (—» stypa), która odbywała się najczęściej na jego grabie (lub obok niego). Tryznę „odprawiano" również w rocznicę śmierci. Podstawowym napojem podczas tej uczty był miód.

TRZEBIĆ

Słowo, którego znaczenie pozostaje w związku /. czynnością wyrywania lasu. Wytrzebić znaczy „wyniszczyć z korzeniami". Metaforyczne użycie tego słowa, jak w Maratonie Ujejskiego, w wyrażeniu „wytrzebić wrogów" przywołuje obraz „zniszczenia całkowitego wrogów", „uśmiercenia ich".

TRZEWIA Wnętrzności zmarłego.

Trzewia są zaczątkiem procesu gnilnego zwłok. Dlatego w trakcie balsamowania konieczne jest ich usunięcie.

Zmarłym na pustyni z pragnienia trze-wia nie gniją, a wysuszają się i wyglądają jak pakuły.

TRZYNAŚCIE (XIII)

Trzynasta karta w systemie tarota jest kartą śmierci.

Por. Tarot a śmierć

TSANTSA

U Indian Jivaro z Amazonii jest to zwyczaj przechow ywania czaszek, będących trofeami. Są one przeznaczone do specjalnego rytuału, który polega na przejęciu od nieprzyjaciela sił w italnych.

Por. Pomniejszenie głowy

TSUJl-GIRl (jap.)

„W feudalnej Japonii czytamy w książce pt. Rytuał krwi człow iek z ludu spotykający na drodze samuraja musiał zejść z konia, ukłonić się nisko ze spuszczonym wzrokiem i modlić się. by nie stać się celem tsuji-girt, czyli wcięcia na rozstaju)', bo zdarzało się. że samuraj wybierał sobie jakąś przypadkową ofiarę, by wypróbować na niej ostrze miecza" (1). Ehrenreich, Rytuały krwi. Warszawa 1997, s. 198).

TSUKISOI (jap.)

Nazwa samotnej, owdowiałej kobiety w Japonii, zaangażowanej do opieki przy ciężko chorej osobie w roli pielęgniarki. jednak nic posiadającej zawodowego wykształcenia w tym kierunku. Od tsuki-soi wymaga się stworzenia wokół ciężko chorego, umierającego człowieka ciepłej, rodzinnej atmosfery,

TU LEŻY...

Formuła dawnych inskrypcji nagrobnych, np. „Tu leży czcigodny, łagodny rycerz".