DSC00063 (38)

Ml H!!! składników mineralnych w roślinie    229

Tabela 4.1. Wahania zawartości pierwiastków w roślinach lądoyjych

Makroelementy	% s.m.	Mikroelementy	mg-kg^-1 s.m.
azot	0,1-6.0	chlor	10-5500
potas	0,5-10,0	żelazo	50-1000
wapń	0,2-5,0	miedź	1-30
magnez	0,5-0,8	bor	1-115
fosfor	0,04-1,0	cynk	20-1500
siarka	0,05-0,8	mangan	20-500
		molibden	0,1-2
		nikiel	0,1-1

odżywianiem roślin lub gospodarką składnikami mineralnymi. Nie jest to jednak nazwa precyzyjna, gdyż błędnie sugeruje, że te pierwiastki „niepalne” (popielne) występują w roślinach w postaci mineralnej. Jest to w sprzeczności z faktami, szczególnie w przypadku azotu, fosforu i siarki. W roślinach wchodzą one w skład wielu związków organicznych o kluczowej funkcji.

Spośród 92 pierwiastków naturalnie występujących w przyrodzie tylko kilkanaście uważa się za niezbędne dla roślin. Analizując rośliny bardzo czułymi metodami fizyczno--chemicznymi, wykryto w nich około 50 różnych pierwiastków w bardzo zróżnicowanych ilościach. W suchej masie jest najczęściej kilka procent azotu i potasu, natomiast berylu lub złota - kilka pg • kg^-1

Zróżnicowanie zawartości 13 pierwiastków w suchej masie roślin lądowych, uznanych za niezbędne, przytoczono w tab. 4.1. Jeśli za jednostkę przyjąć liczbę atomów molibdenu, występującego w roślinach w najmniejszych ilościach, to zawartość azotu wynosi około miliona (tab. 4.2).

Sama analiza chemiczna roślin nie może dać odpowiedzi, które pierwiastki - spośród wspomnianych 50 wykrytych w roślinach - można zaliczyć do niezbędnych składników pokarmowych.

Odpowiedź na to pytanie dają wyniki doświadczeń nad wyeliminowaniem poszczególnych pierwiastków z podłoża, na którym

rosną rośliny. Jeśli brak któregoś z pierwiastków powoduje zaburzenia w przebiegu procesów życiowych rośliny, to badany pierwiastek jest niezbędnym składnikiem pokarmowym. Na podstawie zmian wywołanych brakiem badanego pierwiastka wnioskuje się pośrednio o jego funkcji. Tego typu badania prowadzą do ustalenia pierwszego kryterium, jakościowego, oceny niezbędności pobieranych ze środowiska jonów i ich funkcji.

Obok pierwiastków, których rola jest znana, występują w roślinach jednak i takie pierwiastki, które nie są co prawda niezbędne, ale ich obecność w organizmach może wywierać korzystny wpływ na przebieg pro-

Tabela 4.2. Charakterystyka ilościowa występowania mikro- i makroelementów w roślinach (w jednostkach względnych)

	Pierwiastek	Względna liczba atomów
Mikro-	Mo	1
elementy	Cu	100
	Zn	300
	Mn	1000
	Fe	2000
	B	2000
	Cl	3000
Makro-	S	30000
elementy	P	60000
	Mg	80000
	Ca	125000
	K	250000
	N	1000000