DSC00066

PRZYSŁOWIA JOWIALSKIEGO XV

dów'1^ Przypomnij my sobie chociażby, jak gruntowną wiedzę ma w tej dziedzinie młody pisarz Ludmir... Już choćby dlatego sam fakt stosowania w życiu codziennym argumentacji opartej na przysłowiach nie może pana Józefa obciążać. Rzecz w tym, jak on tych swoich adagiów używa. Z sensem czy bez sensu, w dobrej czy złej sprawie? Tu właśnie pojawia się owa wieloznaczność, tu zarysowuje się możliwość bardzo różnorodnych odpowiedzi.

Oczywiście, różnorodność ta zamykać się musi w pewnych wyznaczonych przez tekst ramach,* wydaje się, że niektóre z dotychczasowych interpretacji ramy te przekraczają. Tak na przykład nie odpowiada prawdzie twierdzenie, że Jowialski sypie przysłowiami na zasadzie mechanicznych skojarzeń, w sposób nie stosujący się do konkretnych sytuacji. Na blisko sto występujących w wypowiedziach pana Józefa adagiów przypada tylko jedno rzucone raczej „ni w pięć, ni w dziewięć", choć i tu sprawa nie jest zupełnie jasna¹. We wszystkich innych wypadkach „paremiograficzne" wypowiedzi Jowialskięgojnają. charakter sensowny (co nie musi znaczyć „mądry" ani „szlachetny") rtoTpomimo oczywistego faktu, że bywają to wypowiedzi wzajemnie sprzeczne.

1

Chodzi o fragment sc. 7 aktu I:

Szambelan: Radziliśmy trochę.

P. Jowialski: Gdy szukasz rady, strzeż się zdrady.

Helena: Między mną a ojcem tego lękać się nie można.

P. Jowialski: Zapewne, zapewne, ale przez to [tzn. mimo to] przysłowie dobre.

Sens tego przysłowia można od biedy rozumieć w ten sposób, że Jowialski ostrzega Helenę przed złą radą głupawego ojca, albo daje ogólny wyraz swej dezaprobaty dla właściwej Szam-belanowi skłonności do ulegania cudzym sugestiom.