DSC00459

lentem. Obok ludzi prawych są i tacy, którzy mnożą konflikty bezpodstawnie obiecując. Tworzą iluzje, zręcznym słowem kreślą mity, populistyczne slogany oparte na plątaninie półprawd i pełnych wdzięku wykrętów. Czyż ich sukces nie wyrasta zbyt często z konfliktogennej łatwowierności ogółu i z gnuśnej uwagi słuchaczy?

VI. KONFLIKTY NAZWANE

Do kategorii konfliktów nazwanych zaliczam dające się wyodrębnić grupy sporów, które ze względu na swój powtarzalny charakter i przedmiot roszczeń zostały ujęte przez prawodawcę w ramy organizacyjne. Pojęcie „konfliktów nazwanych” ma tu charakter pomocniczy i porządkujący. Przykładem takich konfliktów są spory zbiorowe pracowników z.pracodawcą lub z pracodawcami.

Uregulowania prawne, literatura przedmiotu i doświadczenia praktyki dotyczące sporów pracowniczych w ogólności - a zwłaszcza sporów zbiorowych - mogą być w drodze ostrożnych analogii wykorzystane jako inspiracja podczas poszukiwania form rozwiązania konfliktów w łonie innych zbiorowości. Pewna myśl porządkująca spory pracownicze może być wykorzystana podczas roztrząsania problemów konfliktowych antagonizujących grupy interesów w obrębie spontanicznych ruchów obywatelskich, społeczności mieszkańców gminy, grupy mieszkańców osiedla itp. Spostrzeżenie to prowokuje i jednocześnie uzasadnia przybliżenie Czytelnikom wybranych rozwiązań ujętych Ustawą z 23 maja 1991 roku o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz. U. nr 55, poz. 236). Ustawa weszła w życie 26 lipca 1991 roku.

Zbiorowe spory pracownicze mogą dotyczyć warunków pracy, plac lub świadczeń socjalnych oraz praw i wolności związkowych. Cytowana ustawa z 23 maja 1991 roku precyzuje formy reprezentacji stron, wprowadza ograniczenia przedmiotowe i proceduralne, ustanawia instytucję rokowań, mediacji i arbitrażu, recypuje instytucję strajku i ustanawia samodzielnie zasady odpowiedzialności za naruszenie przepisów w tej ustawie zawartych.²²

²² Zob. Jan Broi: „Rozwiązywanie sporów zbiorowych według ustawy z 23 maja 1991 r.”, Wyd. TNOiK, Zielona Góra 1991, oraz: Zbigniew Salwa, Nowa regulacja rozwut-zywania sporów zbiorowych_t miesięcznik „Praca i zabezpieczenie społeczne” nr 8-9/1991, s. 50-57; Gerard Bieniek, Jan Broi, Zbigniew Salwa: „Prawo związkowe z komentarzem”, Wyd. Biblioteczka Pracownicza, Warszawa 1992, s. 113 i dalsze.

. Z uwagi na charakter prawny sporów i sposoby ich rozwiązywania jedne można kwalifikować jako wynikające z nierespektowania przez zakład pracy praw podmiotowych pracownika (spór o prawa), inne zaś jako,powstałe z dążenia do korzystniejszych uprawnień pracowniczych (spórpinteresy).

Spory o prawa mają zazwyczaj charakter sporów indywidualnych, dotyczą roszczeń między jednym pracownikiem a zakładem pracy -

1    na odwrót s* giS|5$fasnie zrealizowanych zobowiązań, stanowiących treść stosunku pracy (np. spory o zasadność lubUiybrozwiązama umowy o pracę, óbpremię, o uznanie konkretnego zdarzenia za wypadek przy pracy itp.). Spór powyższego rodzaju nie traci swego indywidualnego charakteru także wtedy, gdy -w jednej sprawie (z jednym wnioskiem) wystąpi do właściwego organu orzekającego większa Slpg pracowników. Każdy pracownik bowiem dochodzi tu własnego roszcze-nia, indywidualnie oznaczonego. Rozstrzygnięcie w sprawiejndywidu-alnej nie stanowi tu wiążącego precedensu dla rozstrzygnięcia lub dobrowolnego zaspokojenia roszczeń innych pracowników, zwłaszcza jeśli nie,wystąpili oni o rozstrzygnięcie prawne sporu.

W zasadzie wszystkie spory indywidualne pracowników podlegają rozpoznaniu ^rozstrzygnięciu przez sądy pracy. Nie jest dopuszczalne (art. 4 ust.*!-) prowadzenie sporu zbiorowego w celu poparcia indywidualnych żądań pracowniczych, jeśli ich rozstrzygnięcie jest możliwe w postępowaniu przed organem rozstrzygającym spory o roszczenia pracowników (np. sąd, ZUS).

Spór zbiorowy dotyczy większej liczby pracowników, najczęściej całej załogi lub jej części, pracowników większej liczby zakładów pracy lub całej branży. Spór zbiorowy różni się od indywidualnego tym, że dotyczy zmiany obowiązujących przepisów lub ustanowienia prawa celem określenia korzystniejszych warunków pracy, płać lub świadczeń socjalnych oraz praw i wolności związkowych (art. 1 ustawy).

Spór zbiorowy dotyczący praw i wolności związkowych może odnosić się także do grup zawodowych mających prawo zrzeszenia się w związki zawodowe, jednak nie uprawnionych do wszczynania sporów zbiorowych obejmujących warunki pracy, płac lub świadczenia socjalne. Do tej grapy zawodowej należą funkcjonariusze Policji i Straży Granicznej.²²

Podmiot zgłaszający spór zbiorowy może uprzedzić, że w razie nieuwzględnienia wysuniętych żądań zostanie ogłoszony strajk (art 7 ust.

2    ustawy). Wyróżnia się następujące rodzaje przedstrajkowych proce-

²³ G. Bieniek, J. Broi, Z. Salwa, op. cit., s. 118.

■ Kunflikty.

11 07 AO ItlfT 7