DSC00460

dur rozwiązywania sporów zbiorowych: koncyliacja, mediacja, arbitraż (roz j ems t wo).

Koncyliacja¹ (łae,|||o tyle, co pojednawstwo, polubowność. Polega ] ona na konfrontacji (wyświetleniu, porównaniu) stanowisk stron, często I z udziałem osoby trzeciej, której zadaniem jest „sprowadzić razem” 1 strony i pomóc im w dojściu do własnych rozwiązań. Na tym etapie ne- I gocjacje prowadzą w zasadzie strony, osoba trzecia służy pomocą w pod- ] jęciu rokowań, a nie w wypracowaniu ewentualnego porozumienia.

Mediacja² (łac.) również oznacza pojednawstwo, rozjemstwo. Jest to 1 inicjatywa rozwiązania sporu należąca do osoby trzeciej (mediatora), kt$ I ra służy stronom pomocą w poszukiwaniu rozwiązania możliwego do przy* jęcia przez strony. W mediacji, odmiennie niż w koneyliacji, mediator od- 1 grywa główną rolę w dążeniu do zawarcia przez strony porozumienia.

Do zadań mediatora należy ustalenie programu irozmów, uzyskanie I akceptacji ze strony obu uczestników, kontrolowanie komunikacji między stronami, identyfikowanie spraw czy rozpoznawanie próMetjiów^ razie potrzeby indywidualne spotkania z każdą ze stron, podsuwaniermiM I zań, zachęcanie do rozpracowywania problemów, „sprzedawanie roziofy I zań”, a czasami grożenie uczestnikom narzuceniem arbitralnego rozwią. zania. Chociaż przebieg mediacji może być różny, z reguły przechodzi ona przez następujące trzy etapy: (1) przygotowanie gruntu, które polega na j ustaleniu jasnych reguł postępowania i zebraniu potrzebnych informację ] P) rozwiązywanie problemu, czyli stawianie kwestii spornych i szukanie 1 rozwiązań; (3) osiąganie satysfakcjonującego rozwiązania, które wyma- ] ga czasem wywierania presji na uczestników, aby zawarli ugodę (Pruitt, 1 Welton, Fry, McGillicudy, Castriann i Zubek, 1989).

Stwierdzono, że największy sukces odnosi mediator, który zachowuje ] się przyjaźnie i ma kontrolę nad procesem negocjacji (Prein, 1984; Tyler, I 1987% Mediatorzy sprawiedliwi i bezstronni przyczyniają się, ogólnie | rzecz biorąc, do wypracowania bardziej satysfakcjonujących rozwiązań ] (Shapiro i Brett, 1993), ale istnieją pewne typy mediacji, które nie wy-magają bezwzględnej bezstronności (Bercouitch, 1989). ■

Mediacja jest najbardziej skuteczna, kiedy: uczestnikom zależy na znalezieniu rozwiązania; spór dotyczy konkretnych spraw (takich jak własność, płace), a nie ogólnych zasad (na przykład honoru); i między stronami istnieje względna równowaga sił (Bercouitch, 1989, Cameuale ; i Pruitt, 1992; Pruitt, McGillicudy, Welton i Fry, 1989). Warto zauważyó,

ie mediacja przynosi lepsze efekty, kiedy zostanie poparta groźbą narzucenia arbitralnego rozwiązania (McGillicudy, Welton i Fry, 1987).

pomoc mediatora jest najbardziej potrzebna podczas ostrych zatargów, którym towarzyszy wysoki poziom konfliktu i wrogości; spory takie są jednak jednocześnie najtrudniejsze do zażegnania (Bercouitch, 1989; Kressel i pruitt, 1989). Przy tego typu zatargach najbardziej przydatni są na ogół mediatorzy wykazujący dużą aktywność, podczas gdy w wypadku mniej skrajnych antagonizmów często najlepsze rezultaty przynosi umiarkowana interwencja. Wykazano, że w ostrych konfliktach mediator powinien działać aktywnie, a nawet na siłę, stawiając problemy do rozwiązania i wywierając presję na uczestników (Bercouitćh, 1989; Donohue, 1989; lim UGameuale, 1990; Zubek, Pruitt, Peirce i Iocolano, 1989).³

Arbitraż (franc.) to prawna forma rozjemstwa związana z rozstrzyganiem co do istoty (co do meritum). Polega na tym, że osoba trzecia (arbiter, rozjemca, rada arbitrów względnie sąd arbitrażowy lub komisja rozjemcza) rozstrzyga spór zbiorowy na wniosek stron lub jednej ze stron, przy czym strony z góry oświadczają, czy będą respektować wydane orzeczenie.

Omawiana powyżej ustawa z 23 maja 1991 roku wprowadziła następujący tryb rozwiązywania sporów zbiorowych: bezpośrednie rokowania i mediacja jako procedury obowiązkowe warunkujące proklamowanie strajku oraz arbitraż (postępowanie przed kolegium arbitrażu społecznego) jako procedurę fakultatywną. Procedury rozwiązywania sporów zbiorowych są wykorzystane również do realizacji zasady, że strajk jest ultima ratio (argumentem ostatecznym). Strajk proklamowany przed wyczerpaniem wyżej wymienionych procedur jest w zasadzie uznawany za nielegalny. Często w odpowiedzi na taki strajk pracodawcy stosują lokaut.

Lokaut (ang.) powszechnie rozumiany jest jako swoisty środek represyjny pracodawców w stosunku do pracowników, polegający na zamykaniu przedsiębiorstw i zwalnianiu pracowników bądź to w odpowiedzi na strajk, bądź też celem wymuszenia na pracownikach zgody na gorsze warunki pracy, obniżenie zarobków, redukcje itp. Zwolnienia grupowe na zasadzie lokautu obejmują także strajkujących.

Ustawa z 23 maja 1991 roku nie wspomina o lokaucie. W polskim ustawodawstwie brak jest również wyraźnego przepisu zakazującego

G. Bieniek, J. Broi, Z, Salwa, op. cit., s. 123.

G. Bieniek, J. Broi, Z. Salwa, op. dt., s. 123 i 124.

W. G. Stephan, C. W, Stephan, op. dt., s. 168-169. Por. tamże obszerne wskazówki bibliograficzne.