DSC00640

82

KLASYCZNE I WSPÓŁCZESNE KONCEPCJE USObUWOSCI

dobry i gniewny zarazem. Bóg mistyków i teologów chrześcijańskich jest straszny i słodki, a na owej cotncuientia oppositorum oparły się nąjważniejsze spekulacje pseudo-Dionizego. Mistrza Eckharta i Mikołaja z Kuzy" (Eliade, 1966, s. 412).

Rozumowanie jest tu takie:

....skoro wszystkie przedmioty współistnieją w bóstwie, należy się spodziewać, że wystąpi w nim jawnie* w sposób mniej lub bardziej wyraźny jedna i druga płeć. BoskaCpndrogynia^jest tylko archaiczną formułą dwu-jedni boskiej; mentalność mistycznaTreligijna, zanim potrafiła wyrazić pojęcie boskiej dwu-jedni w terminach metafizycznych (esse - non esse) lub teologicznych (objawione i nie objawione) użyła wpierw języka biologicznego (obojnactwo)".

Według Eliadego, .archaiczna ontologia posługuje się językiem biologicznym”. Nie można jednak sensu biologicznego odczytywać dosłownie:

kobieta - w tekście mitycznym czy rytualnym nigdy nie jest - kobietą —, ale wskazuje na pierwiastek kosmologiczny, który w nią się wciela. Również boska androgynia, którą spotkać można wśród tylu mitów i wierzeń, posiada jedynie wartość teoretyczną i metafizyczną".

Intencją tej archaicznej formuły androgynii (boskiej dwu-jedni) Jest wyrażenie-językiem biologii — współistnienia przeciwieństw, pierwiastków kosmologicznych (męskiego i żeńskiego) w łonie bóstwa” (op. cit., s. 414).

Analizy religioznawcze pozwoliły stwierdzić, że

....boska androgynia (...) posiada swoje odpowiedniki w szeregu mitów i rytuałów odnoszących się do androgynii ludzkiej (...) liczne tradycje uważają, że .pierwszy człowiek" był obojnakiem (...) opowiadania mityczne mówią o — pierwotnych parach —(...) kilka komentarzy rabinistycznych pozwala przypuszczać, że Adam również stworzony został jako obojnak. ‘Urodzenie’ Ewy byłoby tylko podziałem pierwotnego obojnaka na dwie istoty: męską i żeńską.

Na to, że w androgynii pierwszego człowieka należy dopatrywać się wyrazu doskonałości i integracji totalnej, wskazuje fakt, że często wyobrażano sobie pierwotnego obojnaka w postaci kuli (w Australii, u Platona) (...) kula symbolizowała już w najdawniejszych kulturach archaicznych (np. w Chinach) doskonałość i całkowitość” (op. dt., s. 416 - 417).

Według Eliadego .człowiek odczuwa periodycznie potrzebę odzyskania (choćby na chwilę) stanu ludzkiej doskonałości, w którym współistniały obie płcie, tak jak wspólnie występują one u bóstw obok innych przymiotów i właściwości" (op. cit., s. 417), co znąjdowało swój wyraz w różnych obrzędach zbiorowych, .które usiłują periodycznie reaktualizować ów pierwotny stan uważany za doskonały stan ludzkości".

Androgynizację można osiągnąć w różnoraki sposób (w obrzędach, dzięki aktowi seksualnemu lub - jak w Kabale — przez małżeństwo):

.W gruncie rzeczy można mówić o ‘androgynizacji’ człowieka przez miłość, gdyż w miłośd każda płeć nabiera 'cech' płci odmiennej (np. wdzięk, poddanie się i oddanie - cechy, jakich nabiera zakochany mężczyzna)" (op. cit., s. 418).