DSC00618 (2)

60 KLASYCZNE I WSPÓŁCZESNE KUWuarwia

Rozwijając tę myśl, Jung niezwykle mocno podkreśla empiryczny status faktów psychicznych, stawiając je na tej samej płaszczyźnie, co fakty będące przedmiotem zainteresowań nauk przyrodniczych:

„Słoń jest prawdziwy, ponieważ istnieje. Co więcej, nie jest on ani wynikiem wnioskowania, ani tylko twierdzeniem, ani też czyimś subiektywnym sądem. Jest po prostu zjawiskiem. Ale tak bardzo przywykliśmy do przekonania, że fakty psychiczne są czymś samowolnym i arbitralnym, a nawet czymś wymyślonym przez ludzi, iż z trudem tylko potrafimy uwolnić się od przesądu, jakoby psychika i jej treści były jedynie arbitralnym myśleniem czy też mniej lub więcej iluzorycznym wytworem naszych przypuszczeń i sądów. Faktem jest, że określone idee istnieją niemal wszędzie i we wszystkich epokach (cytowany tekst związany jest z ogólniejszą refleksją na temat religii — A.G.), oraz że mogą powstawać spontanicznie i najzupełniej niezależnie od migracji i tradycji. Nie są one wytworem jednostki, lecz raczej pojawiąją się — a nawet wręcz narzucają się świadomości jednostki. Nie jest to bynajmniej platońska filozofia, lecz psychologia empiryczna” (Jung, 1970, s. 99).

Zaskakująco zbieżne jest twierdzenie Junga na temat poznawalności faktów fizycznych ze stwierdzeniem na ten sam temat laureata nagrody Nobla w dziedzinie fizyki — Heisenberga. Jung pisze:

„Jakże śmieszny jest przesąd, wedle którego istnienie może mieć charakter wyłącznie fizyczny. W gruncie rzeczy, jedyną formą istnienia, którą znamy bezpośrednio, jest istnienie psychiczne. Równie dobrze moglibyśmy powiedzieć coś wręcz przeciwnego, a mianowicie, że to właśnie istnienie fizyczne jest tylko przedmiotem wnioskowania, ponieważ o tyle tylko wiemy coś o materii, o ile postrzegamy obrazy psychiczne, przekazywane nam za pośrednictwem zmysłów (...) umysł nasz nie jest w stanie pojąć formy swego istnienia, brak mu położonego na zewnątrz archimedesowego punktu odniesienia, niemniej jednak istnieje. Psychika istnieje, a nawet jest samym istnieniem” (Jung, 1970, s. 104).

Istotne dla poglądów Junga jest to, że w przeciwieństwie do Freuda był głęboko przekonany o rzeczywistym istnieniu wymiaru duchowego w życiu człowieka, aczkolwiek jego wypowiedzi na temat istoty owej duchowości są raczej niejasne i niespójne. O istnieniu tego wymiaru, jak pisze Ca-pra, przekonały go

„...jego własne liczne przeżycia religijne. Uważał on studia porównawcze nad religią i mitologią za niezastąpione źródło informacji o nieświadomości zbiorowej, prawdziwą duchowość zaś uważał za integralną część ludzkiej psychiki” (Capra, s. 494).

Konsekwentnie do swoich poglądów, podejście racjonalne w psychologii jako nauce uważał za jedno z wielu możliwych, podkreślając — także w swojej teorii typów psychicznych — rolę uczuć i intuicji.