DSC00624 (2)

66

KLASYCZNE I WSPÓŁCZESNE KONCEPCJE OSOBOWOŚCI

gorsze samych posiadaczy tych masek. Jest to problem nie tylko moralny, ale i psychologiczny i społeczny. Jak dalej zobaczymy, Jungowi chodziło

0    to, ąby człowiek używał maski zgodnie z jej pierwotnym znaczeniem.

(Maska) tworzy się w pierwszej fazie indywiduacji. Kształtuje się i rozwija w określony sposób pod wpływem czynników zewnętrznych o charakterze społecznym i kulturowym. Jednostka, w tej pierwszej fazie swojego rozwoju, otrzymuje wiedzę o warunkach, na jakich może być społecznie akceptowana, oraz o wymaganiach społecznych, których spełnienie gwarantuje nie tylko społeczne przystosowanie, ale i dobrą pozycję w świecie. Wymagania czy standardy społeczne tworzone są w danej społeczności zgodnie z wzorcami kulturowymi właściwymi tej społeczności. Niektóre z tych wzorców mają charakter bardziej, inne mniej uniwersalny. Dotyczyć one mogą zarówno sposobów pełnienia ról społecznych, których jednostka coraz więcej zaczyna pełnić w miarę wzrastania i dojrzewania, jak

1    dozwolonych sposobów zaspokajania potrzeb i uzewnętrzniania emocji. W procesie rozwoju kształtowanie się maski obejmuje dwa jakby jej aspekty: wewnętrzny i zewnętrzny. Zewnętrzny aspekt maski to taki obraz jwłąsnęj osoby, który jednostka prezentuje innym ludziom. Maska może ujawniać się wobec innych albo bezpośrednio — poprzez działania jednostki, albo poprzez różne formy ingracjacji (np. self presenłation). Nie można zakładać, że maską jednostka chce wprowadzić w błąd swoje społeczne otoczenie. Maska jakby „wygładza” to wszystko, co jeszcze nie spełnia w pełni społecznych oczekiwań, stanowi wyraz swoistej korekty w obrazie własnej osoby, korekty zazwyczaj dokonywanej w dobrej wierze, w przekonaniu, że w jakimś stopniu społecznie pożądane cechy już się posiada, lub że niebawem będzie się je posiadało. Z maski usuwane są charakterystyki, które mogą być społecznie nieakceptowane. Same w sobie mogą one być moralnie obojętne lub wręcz pozytywne, ale, z uwagi na standardy otoczenia mogą być ukrywane, tłumione. Podziwiana w niektórych kulturach np. powściągliwość w okazywaniu uczuć może doprowadzić do stłumienia wrażliwości emocjonalnej, która sama w sobie może być dobra, jeśli stanowi odpowiedź na wartości. Podobnie w niektórych rodzinach pod wpływem jednej z osób kształtować się może wzorzec tzw. powściągliwości w okazywaniu uczuć, próba sprostania temu wzorcowi narzucanemu innym może doprowadzić do obniżenia wrażliwości emocjonalnej, wrażliwości na innych — nieokazywanie uczuć traktowane będzie jako cnota, rezultatem może być brak więzi emocjonalnej w rodzinie. Inny przykład: podkreśla się np. różnice w postawach intro- i ekstrawertywnych między ludźmi Wschodu i Zachodu. Jednostka wychowana w społeczeństwie amerykańskim będzie miała niewielką „siłę przebicia”, jeśli będzie rozwijać postawy kontemplacyjne, introwertywne. Z kolei dla ludzi wychowanych w kulturze Dalekiego Wschodu ekstrawertywne zachowania Europejczyka czy Amerykanina będą nie do przyjęcia (por. Hall, 1984). Tak więc cechy niezgodne ze społecznymi oczekiwaniami są tłumione i znajdą się w tym obszarze

jnieświadomości indywidualnej, który nazwany jest cieniem.' ’