DSC00782

zarówno regulatorami dojrzewania jak i źródłem zaburzeń, gdy są podawane komórkom niekompetentnym. Doświadczalnie wykazano, że istnieje receptor zbliżony do receptora steroidowego wiążący kwas retinowy. Podanie tego kwasu we wczesnych fazach rozwoju zarodków powoduje zaburzenia w w tworzeniu kończyn. Wykazano, że sposób zróżnicowania się tkanek zależy od stężenia receptorów kwasu retinowego, a więc ma charakter morfogenu (patrz s. 504). Wiązanie hormonów steroidowych do receptorów jest słabe i może podlegać dysocjacji. a wiązanie aktywnego receptora do DNA może być tylko przejściowe. Tak więc prawidłowa kontrola hormonalna organizmu nie tylko obejmuje etapy różnicowania w stanach larwalnych i młodocianych, ale także jest niezbędna do podtrzymania stanu zróżnicowania.

Cząsteczki sygnałowe rozpuszczalne w wodzie łatwiej dyfundują w cieczach ciała,ale nie mogą przenikać przez błony komórkowe. Odbiór tych bodźców opiera się na występowaniu odpowiednich receptorów na powierzchni komórki docelowej. Połączenie cząsteczki sygnałowej (liganda) z receptorem błonowym powoduje transdukcję sygnału do komórki (patrz rozdz. 28).

Ogólnie można powiedzieć, że istniejące cząsteczki sygnałowe są systemami włączania i wyłączania transkrypcji. Mają więc charakter decyzji rozwojowych. Szereg takich decyzji rozwojowych stanowi program kontroli rozwoju i różnicowania.

Różnicowanie komórek potwomiakoraka jako przykład deregulacji rozwoju i różnicowania

W rozwoju i różnicowaniu odbywa się ciąg określonych zmian w systemie receptorów komórkowych wyznaczających zdolność komórek do reakcji na dany bodziec. Komórka w początkowym stadium jest zdolna tylko do odbioru np. bodźca typu A i w wyniku tego bodźca staje się komórką stadium II z nowym typem receptorów zdolnych do reakcji na kolejny czynnik B. W wyniku zadziałania bodźca B, komórki stadium II bądź też potomne komórki, ale również w stadium II, stają się komórkami stadium III kompetentnymi do odbierania bodźca C, itd. Wobec tego przedwczesne działanie czynnika C na komórki będące zaledwie w stadium I rozwoju zakłóca dalszy rozwój przez niestosowne kompetencje komórki do obecnie działającego bodźca.

Stwierdzenie tego typu zależności zbadano na komórkach potworniaka myszy. Aktywowane oocyty. spcrmatogonia lub izolowane komórki z 2-7-dniowego zarodka są komórkami embrionalnymi zdolnymi do podziałów i zawierającymi specyficzne dla tych stadiów transkrypty pewnych genów (np. c-mos, c -fos, c-m/- /. itd.). Z drugiej strony są to komórki zdolne do różnicowania się w wielu kierunkach (są to komórki pluripotencjalne). Te komórki wszczepione dorosłej myszy podskórnie mogą tworzyć złośliwe guzy (potworniakorak czyli teratocarcinoma). Podobnie te komórki mogą namnażać się, gdy zostaną wszczepione do jamy otrzewnej dorosłej myszy. Złośliwy charakter tych komórek jest związany z podtrzymywaniem ich mezróżnicowanego, embrionalnego charakteru. Pod wpływem pewnych czynników środowiska (zapewne czynników różnicowania) komórki embrionalne mogą podlegać bezładnemu i wielokierunkowemu różnicowaniu. Jeżeli wszystkie komórki rozpoczną różnicowanie, wtedy tracą swój złośliwy charakter i dalsze podziały ustają. Z potwomiakoraka rozwija się potwomiak (teraioma), w którym można wyróżnić wiele typów komórek; podobnie w jamie otrzewnej wszczepione komórki embrionalne mogą w końcu wytworzyć niezłośliwą cystę.

Z jednej wstrzykniętej komórki w obrębie powstałego z mej klonu guza mogą powstawać komórki o charakterze nabłonka jelitowego, fibroblastów, komórek chrzęstnotwórczych, kościo-twórczych. mięśniowych i nerwowych. Badaniem histologicznym i histochemicznym wykazano, że w guzie mogą się tworzyć komórki wszystkich listków zarodkowych, a także tkanki pozaza

EH

te

.formowa

mzi

^zarodka

moępui -ittozgc ęfifihsięi -arone w

■facyjak -t*idapt "feŁSt] •halnego c

^spełnij

Sk N