DSC00822

1

1

Zeus >v otoczeniu bogów Olimpu, płaskorzeźba grecka.

Filozofia przedsokratejska j - próba racjonalnego i wytłumaczenia świata; pytanie o prapoczątek, prazasadę świata (arche: woda, apeiron, powietrze, ogień, cztery żywioły, zarodki, atomy) oraz silę, która odpowiada za przemiany (Jedna -monłzm lub dwie -dualizm); wiara w nieśmiertelność duszy ludzkiej I metempsychozę (pttagorejczycy); logos kierujący światem i ustanawiający w nim harmonię (Heraklit); teorie dotyczące zmienności k stałości bytu; pierwotne koncepcje psychologiczne; sceptycyzm wobec poznania zmysłowego.

B

i

FILOZOFIA

PRZED S O KRATĘ JS KA (VI-V w. p.n.e.)

Wstęp

Mimo iż filozofia narodziła się w Grecji, to jednak jej kolebką nie była Grecja I właściwa (Półwysep Bałkański i Peloponeski), lecz zamorskie kolonie. W Azji] g Mniejszej, zasiedlonej przez greckie plemię Jonów, do głównych ośrodków- myśli] 1 filozoficznej urosły zamożne, kupieckie miasta Milet i Efez. Drugim ważnym | miejscem była, położona w południowej Italii i na Sycylii, tzw. Wielka Grecja,; F swego czasu skolonizowana przez plemię Dorów; wczesna filozofia rozwijała się i tu w takich miastach jak Elea czy Akragas. Dopiero w V w. p.n.e. stolicą filozofii] i stały się Ateny, dzięki działającym tu Anaksagorasowi, Sokratesowi, Platonowi i i Arystotelesowi. Owe miasta — państwa (gr. polis), położone z dala od ziem macierzystych, zdane były najczęściej na samorządność i samowystarczalność; ich mieszkańcy musieli wykazać się ponadprzeciętną przedsiębiorczości! i pomysłowością, potrafili myśleć praktycznie, ale także abstrakcyjnie. Kres świetności kultury jońskiej przyniosły dopiero wojny z Persją.

Filozofia grecka u swych początków była przede wszystkim pytaniem o świat (rozumiany jako kosmos i przyroda), w szczególności o jego pochodzenie^ Starożytni Grecy, patrząc na otaczający ich świat, widzieli, iż jest on miejscem niepoliczalnej różnorodności form oraz nieustających zmian. Równocześnie byli przekonani, że wszystko, co istnieje, musi posiadać jakąś wspólną prazasadę, praprzyczynę, swój początek, że da się wskazać jednolite, pierwotne pratworzywo, z którego wykształciło się to, co istnieje. Ten prapoczątek, prazasadę, pramaterię nazywali po grecku archi. Ponadto poszukiwali przyczyn wszelkich zmian, zachodzących w świecie, czyli stawiali pytanie o źródło ruchu.

Jako pierwsi pytania o początek i o pratworzywo świata postawili trzej pochodzący z Miletu myśliciele reprezentujący tak zwaną jońską filozofię przyrody; Tales, ] Anaksymander i Anaksymenes. Filozofię w duchu religijno-mistycznym zainicjowali pitagorejczycy. Następnie zarysowały się dwa przeciwstawne stanowiska z jednej ¹ strony Heraklita, z drugiej Parmenidesa i eleatów. Próby ich pogodzenia podjęli się ¹ Empedokles, Anaksagoras i Demokryt.

\

t

16