DSC00838

w Tęskności na wiosnę i kilku innych wierszach Karpińskiego.

Wskazane przekształcenia form podawczyćh liryki odciskały się takie w sferze stosowanych zabiegów kompozycyjnych. Główną rolę w kompozycji wiersza przestał odgrywać tok retoryczno-perswazyjnego wywodu, budowa tekstu zbliżała się do naturalnego biegu wypowiedzi mówionej, a nie wygłaszanej. Obserwować to można w wielu lirycznych sielankach Karpińskiego, np. Dafne i Korydon, Do Justyny, O stateczności, Rozsianie się Medona. Funkcję czynnika rozwijającego wypowiedź i nadającego jej kompozycyjną spójność odgrywały paralelizmy, powtórzenia, I refreny, które służyły jednocześnie uwypuklaniu za-j wartości emocjonalnej jako dominanty utworu. Tech-I nfld takie byty świadectwem oddziaływania poezji lu-1 dowej na niektóre nurty liryki sentymentalnej (Pieśni 1 światowe Karpińskiego), a także odwoływania się tej] póezji do wzorców budowy utworów wokalno-muzycznych. Wzorcem takim mogły być popularne pieśni (np. | W Przypomnieniu dawnej miłości czy Pieśniach nabożnych Karpińskiego) lub formy operowe (np. w Laurze

i Pilonie).

Ważnym przejawem manifestowania się sentymentalnych postaw był styl poezji lirycznej. Został on zdominowany przez dążenie do prostoty, realizowanej konsekwentnie w warstwie Syntaktycznej dzięki odrzuceniu składni okresu retorycznego oraz różnego typu ozdób stylistycznych, jak inwersja czy peryfraza. W zakresie operowania leksyką — przy całym indywidualnym zróżnicowaniu stylistycznym poszczególnych pisarzy ^w — znacząca była tendencja do wykorzystywania słów neutralnych stylistycznie, pochodzących z zasobu słownictwa potocznego, albo też wyrazów I szczególnie jednoznacznym, czułym zabarwieniu.

Pozycję najbardziej uprzywilejowaną zajmował przy tym emocjonalny, a pozbawiony wartości obrazowych epitet. Często stosowane epitety mogły być również łączone ze słowami bardzo odległymi znaczeniowo (np. u Karpińskiego „słodkie wyrazy” i „słodkie zagrody”, „wierny pies” i „wierny strumień”), co prowadziło do ich banalizacji i znaczeniowej nieokreśloności. Kon-wencjonalizacji uległy głównie sposoby określania przeżyć i sytuacji emocjonalnych, czego rezultatem było funkcjonowanie nie tylko w poezji, ale w czułej powieści sentymentalnej utrwalonych Mre* stylistycznych^Iw.

Liryka sentymentalna nie wykazywała też żywszych tendencji do wykorzystywania możliwości poetyckiej ekspresji, tkwiących w sferze przekształceń semantycznych słowa, w sferze wyrazistej metaforyczności i obrazowości języka. Odrzuceniu zasady ozdobności mowy i stosowanych często w tym celu retorycznych figur nie towarzyszyło — szczególnie u Karpińskiego, ale także w dużym stopniu u Niemcewicza i Brodzińskiego — wypracowywanie własnych norm organizacji semantycznej mowy poetyckiej, norm, które miałyby — poza kształtem wersyfikacyjnym — wyróżniać ' tę mowę spośród innych sposobów użytkowania języka. Jeśli nawet dążność do eksponowania poetyckich walorów słowa ujawniła się u niektórych poetów — a tak przecież bywało w twórczości Kniaźnina, Bykowskiego — to służyło-tonu najczęściej aktualizowanie potocznych i utrwalonych w wyobraźni zbiorowej i języku mówionym przedstawień i obrazów o znaczeniu symbolicznym, opartych na opozycji zjawisk waloryzowanych emocjonalnie, np. ciemność — jasność, burza — pogoda, czerń — biel. f—Omówiony zespół środków poetyckich służył w li-^; ryce sentymentalnej ukształtowaniu własnej ■ od-