DSC01245

78 Anna Burzyńska

licznej” (idei języka jako przejawu walki o „władzę symbolicz- ' ną” toczonej między jednostkami i grupami społecznymi, nie zaś prostego środka komunikacji), a także zawarta w opublikowanej przez niego dziewięć lat później La Distinction. Critiąue sociale du jugement krytyka Kantowskiej koncepcji bezinteresowności sądu estetycznego. SourdieiHgłosił-tu-iTttnrścisłą zależność między wrażliwością estetyczną r „kapitałem kultural-nym”-jako pochodną^pozyeji-społecznej-i-ekonomicanej. Wreszcie istotne okazały się też słynne Reguły sztuki Bourdieu z roku 1992, zawierające m.in. kompleksową analizę'^ómiferaćkie-go" jako kontekstu kulturowego determinującego twórczość li%. teracką (na przykładzie Flauberta)¹.

Z kolei w przypadku Clifforda Geertza, jednego z najważniejszych współczesnych antropologów kultury, doniosłą rolę w ewolucji badań kulturowych spełnił zwłaszcza jego projekt „antropologii interpretatywnej” opartej na założeniu społecznej konstrukcji znaczeń - zawsze wytwarzanych w przestrzeni symbolicznej, do której należą uczestnicy wymiany komunikacyj nej.^Kultura, zdaniem Geertza, składa się z wielości rozmaitych obiegów i przestrzeni społecznych, w których znaczenia są konstruowane i stają się przedmiotem rozmaitych wymian i cyrkulacji. Geertzowska „antropologia interpretatywna” dostrzegała istotne powiązania między uniwersum symbolicznym organizującym wyobraźnię danej grupy społecznej a jej własnymi wyobrażeniami na temat jej świata i wewnętrznymi sposobami porządkowania uniwersum semantycznego. Za jeden z pierwszych manifestów tej koncepcji uznać należy opublikowaną przez Geertza w 1973 roku książkę pt. The Interpretation of Cultures, w której wprowadził on pojęcie „gęstego opisu’* [thick descrip-tion] procesu interpretowania faktu kulturowego (zjawiska, zdarzenia, przedmiotu itp.), stopniowo odsłaniającego nawarstwione w nim ślady praktyk symbolicznych, konwencji i kodów kul-

Kirowych (jego „gęstość”), a więc aktywność, w toku której Bjawnia się znaczeniowe bogactwo tego, co pozornie wydawa-*p„się pozbawione znaczenia. Opublikowana dziesięć lat później jedzą lokalna Geertza badała fenomeny kulturowe jako teksty wikłane w bogate, choć lokalne i fragmentaryczne konteksty, J^sjcazując na wielość i różnorodność ich odniesień i zależności. fTkolei wydana w 1981 roku Political Unconscious Fredericka ainesona stała się swego rodzaju manifestem szeroko rozumiały postawy politycznej w badaniach literackich - analizy pobocznych uwikłań oraz implikacji dzieła literackiego, wypierającej niemal całkowicie techniki filologicznej eksplikacji tekstu Gcplication de texte).

^Wymienione powyżej filozoficzne, socjologiczne, historycy-fyczne i antropologiczne inspiracje teorii kulturowej to w istotę tylko kropla w morzu. Jedną ze specyficznych właściwości JegÓ stylu uprawiania refleksji teoretycznej §est wszak^woborine rórcze' korzystafiig^ przydatnych narzęazi, jęźyków i odnie-~eń wzbogacających interpretację-literatuEyr*K.ulturowy~zwrot iorii oz nacza bowienuprzede^^zystktnypootawę^konoentro-(aną na uruchamianiu^w^praktykaclynrrterprctaojł^wszeUfcłch ^żliwyrh kulfurf^^rh^fTTłTrTrnnT-flWrłiybtffrar^^f^ i współ| działanie ze-sobąiuztnattych"dyskui subkulturowych: 6. Teoria kulturowa w XXI wieku

Zdecydowaną przemianę teorii literatury w kulturową te-fbrię literatury zadekretowały także ostatnio dwie najnowsze ^książki poświęcone aktualnej sytuacji w humanistyce i w badaniach literackich - obydwie już samymi tytułami sygnalizujące istotne zmiany. Pierwsza z nich to: life. after. theory - rozmo-jwy z Jacques’em Derridą, Frankiem Kermode, Torii Moi i Chri-f stopherem Norrisem na temat aktualnego stanu teorii literatury².

1

Ewolucję badań kulturowych syntetycznie przedstawia M.P. Markowski w rozdziale pt. Badania kulturowe, w: A. Burzyńska, M.P. Markowski, Teorie literatury w XX wieku (w druku), którego opracowaniu oraz bibliografii dużo zawdzięcza ten fragment mojego wywodu.

2

life. after. theory, ed. by M. Payne & J. Schad, London-New York 2003.