DSC01254 (5)

na len zarzut ze stanowiska manichejczyków — bo wolna wola nie zmusza nikogo do grzechu. Jest ona właśnie czymś, co pozwala zawsze z dwóch możliwości wybrać Jedną. I dlatego sama jest dobrem, nawet wtedy, gdy posiadająca Ją istota ludzka grzeszy. „Żaden człowiek rozumny nie może mieć wątpliwości, co Jest doskonalsze i potężniejsze: wszystkie płody ziemi, wolne od wady, czy natura ludzka, nawet spaczona przez wadę" (3, 39). ManicheJ-ski dualizm został w ten sposób pokonany.

O sile augustyńskich wywodów świadczy fakt, że nie zawahał się wziąć ich na swój użytek Pelagiusz, twierdzący, że zbawienie zależne Jest jedynie od woli człowieka, a nie jest dla niego potrzebna łaska Boża. Augustyn cytuje w Retractotiones długi szereg zdań z dialogu O wolnej woli, na które powoływał się Pelagiusz, i podkreśla przy tym, że dialog nie zawiera Jego wypowiedzi na temat łaski tylko dlatego, ie cel jego był inny. Mimo to jednak treść dialogu zakłada, że autor przyjmuje łaskę, a nieraz nawet, na przykład gdy jest mowa o tym, że człowiek upadł z własnej woli, a podnieść się może tylko z pomocą Boga (2, 54), wyraźnie j;\ podkreśla. Warto sobie uprzytomnić, że Augustyn, cytując w Retractotiones wykorzystane przez Pelagiusza twler-r.is . De libera arbitńo i wykazując nieprzydatność dialogu dla    Pelagiusza, nie odwołał ani jednego zdania z tego

>>;dacego owocem ośmioletnich przemyśleń, podobnie jak i z wykończonego o pięć lat wcześniej dialogu O nauczycielu.

A trzeba podkreślić, że w rozwoju poglądów św. Augustyna było ono ważnym krokiem naprzód nic tylko Jako ostateczna rozprawa z manichejczykami. Zostały w nim sformułowane podstawowe tezy augustyńskiego woluntaryzmu i zastosowane do naczelnego hasła Jego filozofii określonego zdaniem: „Nulea est hornini canta phtlosopharuH, nisi ut beatus sit." Jeżeli w dialogach z Cas-siciacum na pierwszy plan w dążeniu do życia szczęśliwego wysuwał Augustyn intelekt i stawia) postulat mądrości (sopientio), to teraz przedmiotem swych dociekań uczynił wolę i jej wyznaczył rolę zasadniczą. Nie znaczy to Jednak, ie tamte poglądy odwołał. Przeciwnie, pozostały one nadal aktualne tylko problem potraktowano od innej strony, w innym Jego aspekcie. Zaczątki owego woluntaryzmu możemy dostrzec Już w Ot beolo vi(a, skoro myśl przewodnia dialogu Jest taka: Szczęśliwy Jest ten, kto ma to, czego chce, a nie chce niczego złego.

Augustyn przypisuje woli ogromne znaczenie. „Wybór przedmiotu — powiada w De U bero arbttńo (1, 34) — należy do woli ?£

Ayi    _vV I A    _r f ^    _f • L

zMgć/źł J