DSC01582

łalność od określenia swojej pozycji na rynku literackim, publikując manifesty^ oświadczenia programowe, polemiki. Po uzyskaniu dojrzałości literackiej najczęściej się rozpadają. M. Głowiński wyróżnia dwa rodzaje grup: grupy programowe i sytuacyjne. Grupa sytuacyjna tym się różni od programowej, że określa swoje położenie względem zastanej sytuacji literackiej przez wyeksponowanie wskazań negatywnych, nie zwracając większej uwagi na uzasadnienia teoretyczne i formułowanie programu. W grupie programowej odwrotnie: sytuacja literacka jest o tyle ważna, o ile jest ona wyrażana w programie. Program i teoria stanowią podstawowy czynnik spójności. Rodzaj grupy odpowiada przyjętemu przez zespół poetów rozumieniu literatury. Dla grupy sytuacyjnej twórczość literacka nie wymaga szerszych uzasadnień. Dla grupy programowej teoria jest równie ważna jak sama twórczość. Stworzony w grupie system wartości stanowi dopełnienie intelektualne twórczości artystycznej¹.

M. Głowiński, klasyfikując grupy, sytuuje je względem porządku literackiego. S. Żółkiewski za punkt wyjścia przyjmuje porządek życia literackiego. Wyodrębnia trzeci rodzaj grupy — grupę funkcjonalną. Grupa sytuacyjna dąży do zajęcia najkorzystniejszej pozycji w życiu literackim, przystosowując się do praw nowoczesnego rynku kultury masowej. Wzmacnia prestiż swoich uczestników. Dba o to, by byli oni pisarzami zawodowymi. Grupa programowa broni się przed komercjalizacją kultury literackiej. Zmierza do odnowienia środków wyrazowych literatury. Grupa funkcjonalna natomiast określa się nie wobec odbiorcy, lecz wobec społecznego obiegu literatury. Ośrodkiem jej skupienia jest program światopoglądowy, w którego zakresie funkcjonuje program literacki. Działanie grupy wykracza więc poza sferę literatury².

Grupy literackie lat sześćdziesiątych istniały w świadomości odbiorczej dzięki zbiorowym wystąpieniom na łamach prasy. Były to wiersze, programy i polemiki. Znacznie częściej niż w prasie poeci manifestowali swą obecność w półoficjalnych wydawnictwach młodoliterackich, w prasie studenckiej i na wieczorach autorskich. Jak podaje A. K. Waśkiewicz, „Jedynie grupa »Teraz« miała do swej dyspozycji łamy pisma (»Stu-dent«) i współdecydowała o jego linii programowej”³.

Grupa Teraz powstała w 1968 roku w Krakowie na zasadzie wspólnoty ideowo-pokoleniowej. Tworzyli ją: Wit Jaworski, Julian Kornhauser, Jerzy Kronhold, Jerzy Piątkowski, Stanisław Stabro i Adam Zagajew-

1

Por. M. Głowiński: Grupa literacka a model poezji (przykład Skaman-dra). W: tenże: Style odbioru. Kraków 1977, s. 202—222.

2

• Por. S. Żółkiewski: Kultura literacka 1918—1932. Wrocław 1973, s. 251— 254.

3

^ł A. K. Waśkiewicz: Formy obecności..., s. 51.