DSC01617

6. GROTESKA

Groteska to pojęcia najbardziej wieloznaczne. Od XVI wieku wiąże się ją z karykaturalnością, hybrydycznością, niespójnością, deformacją, fantastyką.

Przemiany dziejów groteski - przemiany- kanonu estetycznego w epokach. Rozkwita w atmosferze nieładu, zamętu, panika ład życia, to, co typowe. Jest grą wyobraźni - brak zgody, co do istoty i charakteru groteski. Jest to świat wyobcowany, demoniczny (Kayser).

Może świat, czynić obcym — deformacja świata. Ambiwalentny charakter groteski. Relacje - z grozą lub komizmem (śmiechem): współwystępowanie skrajnych odczuć.

Realizm groteskowy (Bachtin) - łączenie tego, co wysokie z tym, co niskie, cielesne. Wywodzi się z tradycji karnawału (funkcja ludyczna - wesoła, kojąca).

Literatura XX-wieczna (Schulz, Witkacy, Gombrowicz - teatr absurdu) - polemika z estetyka klasyczną. Połączenie grozy i komizmu / komizm - czarny humor.

Bohaterowie hybrydyczni - cechy ludzkie i zwierzęce, roślinne (karykatura).

Rodzaje groteski:

-    fantastyczna

-    satyryczna

WYKŁAD 7: ZWROT ETYCZNY W BADANIACH LITERACKICH

Wiek XX - wyjście poza system językowy (pragmatyzm - neopragmatyzm) - zwrot etyczny (pragmatyzm, dekonstrukcjonizm). W Polsce odnotowany powściągliwie (w praktyce silna tradycja strukturalistyczna, oddzielająca wartościowanie od opisu).

Różne wymiary zwrotu etycznego:

-    uwrażliwienie na wartości etyczne

-    zwrot etyczny w dekonstrukcji

Dekonstrukcja - nihilistyczna językowa gra, z założenia amoralna. Początkowo dekonstrukcjonizm nie był zainteresowany etyką (lata 70-te). Lata późniejsze - filozoficzna recepqa dekonstrukcji. Uzasadnione to było wstępnymi założeniami dekonstrukcji (odrzuca metafizykę). Lata 80-te - dostrzeżono powiązania dekonstrukq7 z etyką i polityką.

Zwrot etyczny wiąże się z wydarzeniami końca lat 80-tych (de Mann, Heidegger) -książka J-teidegger i nazizm’ - system Heideggera prowadził do totalitaryzmu.

De Mann - publikacje antysemickie z czasów II wojny światowej i kolaboracja z faszystami - krytyka 'Derridy (dekonstrukcja = totalityryzm). Negowanie istnienia świata poza obrębem tekstu (wszystko jest tekstem - tekst to otwarcie pole ścierania się sił). Wymiar etyczny istniał w dekonstrukcjonizmie od zawsze (nie używano tylko słowa etyka - żądania etyczne).

-    koncepcja etyki dekonstrukcjonizmu znacznie się różni od definicji etyki w ujęciu tradycyjnym a nawet podważa jej założenia

-    model czytania ma strukturę czysto etyczną

-    kwestia etyki zaistniała w związku z dziełem Levinasa

Derrida był zafascynowany dziełem Levinasa - akceptacja ze świadomością pewnych różnic. Dialog etyczny nie prowadzi do niwelowania odmienności, ale do szacunku wobec nich. Etyka - szacunek dla odmienności.

Dwutorowa interpretacja etyki według Derridy:

-    lektura dekonstrukcjonistyczna to dwa teksty, dwa sposoby czytania

-    .Przemoc i metafizyka’ -łwadą doktryny Lewnasa jśst to, że swoje poglądy przedstawia jako filozofię ⁴

-    system ten można przyłożyć tylko przez opozycjfe - wyjście empiryczne

-    empiryzm a transcendentalizm - transcendentalizm'pdrzucany jako budulec

metafizyk) r j 1    >    '• ,

,i f * 1 i    i. I