DSC02419 (2)

badaczy na znaczenie zarówno nacisków zewnętrznych, jak i napięć wewnętrznych dia wywoływania zmian. Teorie konfliktu opisują najczęstsze formy wewnętrznych napięć społecznych. Teorie funkcjonalistyczne głoszą, że reakcją na zmiany jest przystosowanie się do nowej sytuacji w taki sposób, aby utrzymać równowagę społeczną, a więc, paradoksalnie, zmiany nie zawsze wyklu-cząją stabilność społeczeństwa. Wszystkie teorie zmian społecznych zdają się wząjemnie uzupełniać; nadal jednak nie istnieje jedno, wszechstronne i wyczerpujące wyjaśnienie tych zmian.

MODERNIZACJA I ROZWÓJ

NOWOCZESNOŚĆ

W rezultacie zmian społecznych wiele społeczeństw świata uważa się za społeczeństwa „nowoczesne”. W języku socjologii nowoczesność wiąże się ze strukturą organizacji społecznej i życia społecznego, co z kolei łączy się z uprzemysłowieniem. Nowoczesność oznacza, że tradycję, rozumianą jako sposób postrzegania świata, zastępuje racjonalność, a podstawową zasadą działania społecznego staje się wydajność (Weber, 1978; oryginał, 1921).

Stanowisko pierwszych teoretyków nowoczesności (Toennies, Durkheim, Weber i Marks) było złożone. Mieli oni świadomość, że nowoczesność przynosi społeczeństwu pewne korzyści, że prowadzi do poprawy ogólnego stanu zdro-wia, wydłużenia życia i polepszenia warunków życia większości społeczeństwa. Zarazem jednak zdawali sobie sprawę z jej potencjalnych negatywnych konsekwencji. Dostrzegali liczne problemy łączące się z nowoczesnością, takie jak brak poczucia tożsamości jednostek, a zwłaszcza rosnąca alienacja i dehumanizacja stosunków międzyludzkich.

ROZWÓJ

TRZECIEGO ŚWIATA

Nowoczesność nie dociera równomiernie do wszystkich zakątków świata. Kraje rozwinięte mają wyższy standard życia, dłuższe przeciętne trwanie życia i inne wzory zamieszkania niż kraje Trzeciego Świata. Średni PNB na jednego mieszkańca w krajach rozwiniętych wynosi około 9500 dolarów, podczas gdy w krajach Trzeciego Świata zaledwie 700 dolarów. Przeciętne trwanie życia w krajach rozwiniętych wynosi około 73 lat, a w krajach Trzeciego Świata jedynie 58. Niemal trzy czwarte ludności krajów rozwiniętych mieszka w miastach, podczas gdy ponad dwie trzecie ludności krajów Trzeciego Świata mieszka na wsi. Między krajami rozwiniętymi i krajami Trzeciego Świata istnieje też ogromna różnica w poziomie wykształcenia.

Różnice te są ogólnie skutkiem nierównomierności zmian, jakie zaszły w tych społeczeństwach. W większości zmiany były rezultatem postępu technicznego, który doprowadził do uprzemysłowienia. Na pytanie, dlaczego zmiany te zaszły w jednych społeczeństwach, a nie w innych, odpowiada kilka teorii wyjaśniających. Poniżej omówiono cztery główne teorie.